NB: Is iad na rialacha a bhaineann le gnáthúsáid an ainmfhocail ar lorg an réamhfhocail ‘ar’ a thaispeántar sa Draoi Gramadaí. Tabhair do d’aire, áfach, go bhfuil cásanna áirithe ann nach séimhítear an t-ainmfhocal (ar bord, ar fáil, srl). Féach thíos an sliocht ábhartha as Graiméar Gaeilge na mBráithre Críostaí (An Gúm, 1999), leathanach 28 »
4.7 Séimhítear an túschonsan de ghnáth nuair atá an t-ainmfhocal nó an t-ainm briathartha faoi réir ag an réamhfhocal ar: ar bhád; ar bhealach; ar bhord (= ar thábla); ar chaoi; ar chor ar bith; ar chuntar; ar dheis; ar dhóigh (= ar shlí); ar dhul amach; ar fhaitíos; ar fheabhas; ar mhodh; ar shiúl (= imithe); ar theacht abhaile dom.
4.8 Ní shéimhítear an túschonsan sna cásanna seo thíos:
i bhfrásaí den sórt seo a leanas nuair a chuireann siad staid in iúl: ar bith; ar bogadh; ar buile; ar cois (= ar siúl); ar crochadh; ar díol; ar dóigh (= ar fheabhas); ar doimhne; ar fad; ar fáil; ar fán; ar fiuchadh; ar forbhás (= corrach); ar fónamh; ar fuaidreamh; ar gor; ar maos; ar meisce; ar seachrán; ar siúl (= á dhéanamh; tosaithe); ar tarraingt; ar tiús; ar triomú
-
sna habairtí seo mura bhfuil an t-ainmfhocal á cháiliú (suíomh ginearálta a bhíonn i gceist de ghnáth):
Gan cháiliú | Ach le cáiliú |
ar barr | ar bharr an tí |
ar cairde (= gan airgead síos) | ar chairde fada |
ar colbha | ar cholbha na leapa |
ar corr | ar chorr an bhoird |
ar deireadh | ar dheireadh an bháid |
ar muir | ar Mhuir Meann |
ar tír | ar thír na hÉireann |
ar tosach | ar thosach an tslua |
sna frásaí seo d'ainneoin an t-ainmfhocal a bheith cáilithe: ar ball [beag]; ar béal maidine; ar bord [loinge]
Ní shéimhítear an dara mír de na réamhfhocail chomhshuite seo: ar feadh; ar fud; ar son; ar tí.
Graiméar Gaeilge na mBráithre Críostaí (An Gúm, 1999)