DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
áit a dtuirlingíonn agus a n-éiríonn eitleáin tráchtála
áit a dtig le heitleáin mhíleata tuirlingt agus éirí
éirí arís; éirí ó mhairbh; athbheochan
ón aird thiar; ón taobh thiar (tar aniar ó mo chúl); ó bheith sínte siar (d'éirigh sé aniar sa leaba); chugat féin (tá teacht aniar ionat)
éirí croí, gairdeas, lúcháir
mála líonta d'aer te nó de ghás a éiríonn in airde sa spéir
éirí bán nó a dhéanamh bán; liathadh; folmhú, creachadh
dúil i ruda milse, éisealacht; éirí in airde
is ea (bhuel, conas a d'éirigh libh?)
biseach a fháil, éirí níos fearr, dul i bhfeabhas; méadú
éirí bog; a dhéanamh bog; a chorraí nó a scaoileadh beagán (cloch a bhogadh, snaidhm a bhogadh)
éirí tógtha, éirí feargach
álainn (bean bhreá; aimsir bhreá); an-sásúil (béile breá); déanta go maith (obair bhreá); ar staid mhaith (tá mé go breá anois); maith (d'éirigh go breá liom); aoibhinn (is breá an saol atá agaibh); maith mór (suim bhreá airgid); pléisiúrtha (duine breá le labhairt leis); taitneamhach (ba bhreá liom a bheith ann); (ag neartú le haidiacht eile)(breá mór, breá fairsing, breá bog anois!)(le híoróin)(rógaire breá; tá go breá agat!)
éirí bréan nó a dhéanamh bréan; lobhadh, truailliú
a dhéanamh breá nó éirí breá
éirí buí nó a dhéanamh buí
éirí caol nó a dhéanamh caol; lagú, laghdú; sleamhnú (chaolaigh sé leis)
éirí amach in aghaidh údaráis, reibiliún
éirí ciúin nó a dhéanamh ciúin
bolgán uisce a éiríonn ar an gcraiceann, spuaic
léiriú áthais, i bhfocail nó i scríbhinn, do dhuine as mar a d'éirigh leis rud a dhéanamh
éirí tuirseach nó a dhéanamh tuirseach, traochadh (ná coir thú féin leis; d'éirigh sé cortha de)
éirí nó a dhéanamh fadharcánach, dualach; cruachan
éirí nó a dhéanamh níos lú, giortú (muinchillí a chrapadh, do chosa a chrapadh; chrap sé sa níochán); seargadh (craptha le haois, le fuacht)
rud crua; cruachan, éirí crua
a dhéanamh crua nó éirí crua
éirí cúng nó a dhéanamh cúng
a dhéanamh dearg nó éirí dearg
éirí ár dTiarna in airde ar neamh
an scamall a éiríonn as aon rud ar lasadh, toit; gal
éirí díreach nó a dhéanamh díreach; aimsiú; tosú nó cromadh (ar) (díriú ar an obair)
éirí donn nó a dhéanamh donn
éirí dorcha nó a dhéanamh dorcha
éirí dubh nó a dhéanamh dubh (dhubhaigh an spéir, a ghnúis); (le barr ag fás) galar dubh; brón, briseadh croí
olc nó doicheall as mar a d'éirigh le duine eile, formad (tá éad air; ná bí in éad, ag éad, leis)
éirí éadrom nó a dhéanamh éadrom
seasamh suas (ó bheith sínte nó suite); teacht as an leaba; teacht aníos (éirí gréine); ardú (gaoth ag éirí); ard (éirí i mbóthar)
bualadh amach faoin aer, aeraíocht; ceannairc (Éirí Amach na Cásca)
tabhairt suas, stopadh (d'éirigh sé as a phost)
tarlú do (cad a d'éirigh duit?)
a éiríonn, ardaithe; ceannairceach; ádhúil, rafar
sealbhú, aimsiú (faigh do chóta agus bí liom); gnóthú (gheobhaidh sé an lámh uachtair ort); soláthar (fuair mé an dochtúir dó); dul trí, fulaingt (má fhaighim scanradh; fuair sí bás; náire a fháil); teacht ar (fuair sí airgead caillte); éirí (bhí an oíche ag fáil dorcha); teacht ar fhios nó ar eolas (fuair mé amach nach é a rinne é); bheith ábalta (ní bhfaighinn a leithéid a rá leat); soláthar, sroicheadh (níl fáil ar a leithéid; níl sé ar fáil, le fáil, go héasca)
éirí fann nó a dhéanamh fann, lagú
éirí mór nó ard; teacht féir nó plandaí; forbairt (le fás an léinn, an eolais); toradh an phróisis sin, planda, slat; síolrú (an dream ónar fhás sé)
éirí bán nó geal; barrdhó
beiriú; leacht a théamh go n-éiríonn sé ina ghal; brúchtadh (fiuchadh feirge, fiuchadh foinn)
éirí fliuch nó a dhéanamh fliuch; a oiread is a dhéanfadh fliuch (tabhair fliuchadh mo bhéil dom)