DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
gáir, scread, liú goil nó feirge
an chuid den chorp a bhfuil an goile agus na putóga ann; mála (bolg saighead); boilsc (bolg seoil); áit le lasta a chur ann (bolg loinge); lár (bolg an chuain, i mbolg an lae)
briseadh gaoithe as an ngoile tríd an mbéal; briseadh amach tobann (brúcht uisce, deataigh, fola)
gol os ard; gol os cionn an mhairbh (mná caointe); dán in ómós don mharbh, marbhna
an píobán mór ón scornach go béal an ghoile; oscailt, béal (craos foirnéise, craos gunna); an iomarca bia nó dí (peaca an chraois)
díbirt as nó cosc ó (cuireadh den pháirc iad; chuir sin den ól é); fáil réidh le (chuir sí an slaghdán di); stad de (cuir díot an gol); imeacht (cuir díot!)
braon leachta; braon uisce ón tsúil le linn goil
sileadh deor, gol; maoithneachas
leá, scaipeadh (tháinig díleá orthu); leá bia sa ghoile le go bhféadfadh an corp fuinneamh a bhaint as
cion sásaimh dúile nó goile, dóthain
caoineadh, gol, déanamh bróin
an dara goile ag éan ina meiltear an bia
caointeach, ochlánach (ag gol go faíoch); líofa; flúirseach, líonmhar
gan mórán goile, lag-ghoiliúil
gol go faíoch, pusaireacht (ghoil)
gol, liúireach; (le hasal) béiceach
cineál de mhála istigh sa chorp ina gcoinnítear an bia tar éis a ite go dtí go ndíleáitear é; fonn nó acmhainn ite (goile a bheith agat do rud; tá a ngoile acu)
leanbh a bhíonn ag béiceadh is ag gol
dúnta; lán, sách (tá a ghoile iata); crua sa bholg
cumasach, cumhachtach (comh láidir le capall); iomadúil (buíon láidir fear); gustalach (feirmeoir láidir); buan, stóinsithe (bróga láidre; creideamh láidir); deacair a chasadh (goile láidir); dian ar na céadfaí (grian, deoch, láidir); iontach (is láidir nár leagadh mé); ardghlórach, fórsúil (guth, caint, láidir; gaoth láidir)
orgán bog sa chorp in aice an ghoile
aon rud bog atá ar sileadh; rud ar sleabhac; ceirt nó balcais; pus goil
daigh phéine a thagann ó thinneas goile
goile mór ainmhí; bolg mór
osna, cúis bhróin; osnaíl (ag gol is ag ochlán)
taom láidir, tocht, corraí (racht goil, áthais, feirge)
cuid de ghoile caorach nó bó á úsáid mar bhia, tríopas
sciath bheag; scannán faoi bhun an ghoile idir na heasnacha
pusaireacht (ghoil), tormas
ciúnú, lagú anuas (nuair a shocraigh an stoirm); suaimhniú (ag socrú chun suain); luí, lonnú (shocraigh sé síos anseo; lig don bhia socrú ar do ghoile); deasú, a dhéanamh socair (socraigh cosa an bhoird); réiteach, cinneadh (teacht ar shocrú; lá a shocrú); críochnú (shocraigh an buille sin é); deisiú; plean, seift (socruithe sochraide)
mála nó púitse beag chun airgid; goile ainmhí
liathán, orgán sa chorp gar don ghoile
stangadh triomaigh; iatacht goile
taom tobann tinnis a fhágann pairilis ar dhuine; greim goile, treighid
ar thóir (tá siad ar mo thí); díreach chun (ar tí gol, imeacht)
brónach, caointeach; tragóideach (scéal truamhéalach, ag gol go truamhéalach)
tuile, díle; tonn, séideán; caise, taom (tulca goil, feirge)
toirtéis, sotal, gortú de dheasca tarcaisne nó díomá (uabhar goil); teaspach; pocléimneach (gamhna, uain, ag uabhar); fás borb, slamás; faitíos, cumha
caitheamh aníos nó cur amach (as an ngoile)