DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
a rá amach go hoscailte; bheith sásta a rá gur mar sin atá; nóta á rá go bhfuair tú nó gur íoc tú as rud éigin; faoistin a dhéanamh i gcoir
díriú (mar ghunna) ar mharc; marc a bhualadh; ionsaí; teacht ar rud a bhí á lorg
caitheamh liathróide os cionn láimhe nó á rolladh ar an talamh chun na sprice
beart de rudaí á iompar ar bhacán na láimhe
at, bolgadh; an iomarca airgid ag imeacht i gcomórtas lena bhfuil d'earraí á dtáirgeadh agus dá bhrí sin ardú rómhór a theacht ar thuarastail agus ar phraghsanna
dul nó cur ar bord loinge; cur fút i dteach ar lóistín; cúrsa fiarlán á thógáil ag bád seoil in aghaidh na gaoithe, tornáil
carr dhá roth á tharraingt ag capall nó asal
carráiste oscailte dhá roth agus capa(i)ll á tharraingt, a d'úsáidtí fadó chun cogaidh nó ráis
carráiste nó cairt faoi dhíon; teach beag ar rothaí á tharraingt i ndiaidh gluaisteáin nó capaill
uirlis feirme á tharraingt ag capaill nó ag tarracóir agus a threabhann an talamh
achrann callánach á dhéanamh ag slua daoine
dréacht ceoil do ghléas ceoil áirithe agus ceolfhoireann á thionlacan
feithicil ar dhéanamh carráiste á tarraingt ag capaill; carráiste traenach; bus le haghaidh turas fada
éisteacht gan fhios le caint á scaoileadh
deichiú á íoc (mar chúiteamh); comhardú (deachú na sláinte a íoc); sórt cánach a d'íoctaí leis an eaglais tráth
fuaim mar a dhéanfadh píosaí miotail nó fiacla á gcuimilt dá chéile
scéal a bheatha á scríobh ag an duine féin
duine á mharú ag duine eile
béic ar ais ar dhuine á fhreagairt
pionna adhmaid a gcastar snáth air agus é á shníomh; seafta rotha etc.; droim gainimh in uiscí taoide; véarsa, rabhcán
feithicil á tarraingt ag feithicil eile
ciapadh, crá duine le rud; saighdeadh (á ghriogadh chun feirge)
fuaim a dhéantar gan úsáid a bhaint as an teanga ná na fiacla ná na beola (is é sin, gan chonsan) ar nós a, e, i, o, u, gearr nó fada, á n-úsáid leo féin nó le chéile chun fuaim a léiriú
duine a thugann earraí ó áit go háit á ndíol
bád maith mór agus cumhacht á tiomáint
amhail is dá mba; á cheapadh go
barra miotail nó adhmaid buailte ar thaca agus ceann de á bhrú síos chun rud éigin trom ar an gceann eile a bhogadh nó a ardú
maidí a chuirtear mar thaca le bád nó long nuair a bhítear á déanamh
stát atá á rith ag lucht an airgid; lucht airgid
(sa ghramadach) an modh den bhriathar a úsáidtear agus ordú á thabhairt
rud a chur á dhéanamh (d'ordaigh sé dóibh dul abhaile); leagan amach nó síos (ní hé sin a d'ordaigh an dochtúir dom); ceapadh (mar a d'ordaigh Dia dúinn); moladh (ní ordóinn duit a leithéid); aithne, ceangal (rud a dhéanamh ar ordú duine, le hordú ó dhuine); staid, bail (tá an t-eallach in ordú maith)
anáil á tarraingt go trom le tuirse nó brón
ithe glan (cnámh a phiocadh); toghadh, roghnú (pioc do rogha ceann); bailiú, cnuasach (ag piocadh bairneach, bláthanna); glanadh, slachtú (tá sí á piocadh agus á pointeáil féin)
leicneach, galar ar fhaireoga an mhuiníl agus at gránna á leanúint
grá nó cion á léiriú leis na beola a leagan ar dhuine
litreacha, cártaí agus beartáin eile á n-iompar agus á seachadadh do dhaoine; fear an phoist
cur amach gathanna (solais, leictreachais etc.); gathanna dainséaracha á dtabhairt amach ag substaint radaighníomhach
ráiteas i dtús leabhair etc., á mhíniú
ceist á cur faoi bhráid an phobail go léir lena mbreith a fháil go díreach uirthi
samhlaíocht á cur ag obair ar an saol chun fallaing bhréige a tharraingt thart air agus é a bheith níos mealltaí ná mar atá sé; stíl shamhlaíoch i gcúrsaí litríochta agus ealaine; raiméis
ciumhais de lása nó d'éadach tanaí eile, é cruinnithe ar thaobh amháin de agus á úsáid mar ornáid ar éadach eile, ar chuirtíní etc.
cuid de ghoile caorach nó bó á úsáid mar bhia, tríopas
pionna fada caol adhmaid nó miotail a chuirtear trí fheoil chun í a choimeád le chéile agus í á róstadh
léimneach de dhroim rópa atá á chasadh thart
tarraingt ar rud le rud garbh nó géar (agus rian a fhágáil air); cuimilt (bád ag scríobadh an ghrinnill; scríob sé an mheirg de); tochas (bhí sé á scríobadh féin)
sceall, stráice; slat, lata; bata chun éadaí a bhualadh agus iad á ní; duine crua láidir
brionglóid; cuimhneamh (ní raibh aon taibhreamh agam go ndéanfá é; bíonn rudaí á dtaibhreamh dó)
smaointe á malartú idir bheirt daoine gan aon rud á rá ná á scríobh ná eile mar sin
teilgean pictiúr ó áit i bhfad i gcéin agus á dtabhairt amach ar scáileán le tonnta raidió