Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
aosánach
aosta
aosú
aothú
ápa
ar
ár
fad
ara
árach
árachas
arae
araí
araicis
araiciseach
araid
araile
araíocht
araíonacht
araltas
arán
arann
aranta
fad fir1 achar ama nó spáis nó slí; síneadh (fad a bhaint as scéal); raon (fad m'urchair; fad mo radhairc uaim) ► ar fad go léir, go hiomlán; ó cheann go ceann (teach deich slata ar fad); amach is amach (scéal eile ar fad) ► fad is chomh fada is ► fad le go dtí ► i bhfad achar nó tamall fada (i bhfad ó bhaile, ó chéile); faide (an lá ag dul i bhfad, i bhfad na haimsire) ► cá fhad? cén fad? cé chomh fada?
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
an-mhór ar fad
an-mhór ar fad
na litreacha ar fad a úsáidtear i dteanga agus iad in ord speisialta
ar fad ar fad (dán breá amach is amach)
ródhána ar fad
rudaí a bheith ar fud fad trína chéile
an-bhreá ar fad (áit, aimsir, duine, aoibhinn); sona (is aoibhinn duit)
an méid blianta atá tugtha ar an saol ag duine nó rud (cén aois é?); fad saoil; seanaois (ag dul in aois); tréimhse, ré (ó aois go haois); céad bliain (an fichiú haois)
an phearsa scoile atá freagrach as na múinteoirí agus na mic léinn ar fad
substaint an-nimhiúil ar fad
cuma eile ar fad
amhránaí fir a bhfuil guth aige nach bhfuil chomh domhain ar fad le dord
(le duine) sárú; (le tairne) cur abhaile ar fad agus a bhior a chasadh
bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis)
an fad a bhíonn duine ar an saol; cuntas ar shaol duine; rudaí a choinníonn beo duine, cothú, bia; focal fáilte (is é do bheatha)
an-bheag ar fad
cén áit (cá bhfuil sé? cár chuir tú é?; cárb as duit?); cad, céard (cá air a bhfuil sé ag caint?); cé chomh (cá fhad, cá mhéad?)
slat tomhais; grád fiúntais a meastar rudaí leis (caighdeán ard maireachtála); tomhas faid, meáchain etc. a úsáidtear mar aonad chun cur síos ar fhad, ar mheáchain etc., eile
tréithe uile duine a dhéanann duine ar leith de; pearsa i ndráma nó i scéal; duine corr nó aisteach, duine ann féin ar fad
fíor cheathairchúinneach dhronuilleach agus a ceithre shlios ar aon fhad; spás leathan oscailte i gcathair nó i mbaile
ceannach ruda amach trína thógáil ar cíos agus díol as ina shuimeanna beaga i bhfad aimsire
an chuid is crua de chorp ainmhí (Is í an chreatlach na cnámha ar fad le chéile)
an fad céanna (tá an dá shlat comhfhad, ar comhfhad, le chéile)
bua nó cumas rudaí a thabhairt ar ais san aigne (beidh cuimhne ar an lá seo fós); na rudaí ar fad a gcuimhníonn daoine orthu (más buan mo chuimhne; cuimhní cinn)
díbirt as (cuireadh as a bpoist iad); cosc ó, cur ó (chuir tú as gléas é); múchadh (solas a chur as); ligean amach (uaill a chur asat); cur mar fhad le (píosa a chur as rud); goilleadh ar (cad tá ag cur as duit?)
fearg an-mhór ar fad, fíoch feirge
ainmhí somhúinte farraige óna 8 go 10 dtroithe ar fad agus é cosúil le muc mhara
thiar amuigh ar fad
thiar ar fad, chun cúil
go deireadh an tsaoil, go brách; ar fad (an-fhuar go deo)
cloch gheal luachmhar atá an-chrua ar fad, foirm de chriostail charbóin
lag trá, an trá agus an taoide amuigh ar fad
an snáth a bhíonn sínte ar a fhad sa seol fíodóra (i gcomórtas leis an snáth a bhíonn trasna, is é sin an t-inneach)
nach féidir, an-deacair ar fad (do-aimsithe, do-aitheanta); droch-, dona (dobhuille)
focal a chuirtear le briathar, aidiacht nó dobhriathar eile mar bhreis eolais air agus a léiríonn conas, cá mhéad, cathain etc. (rud a dhéanamh go mall, go hiontach mall, go han-mhall ar fad)
adhmad dubh atá an-chrua ar fad
(le duine) ábalta rudaí i bhfad ó bhaile a fheiceáil go maith gan radharc rómhaith ar rudaí ina chóngar
réigiún gan uisce agus gan aon ní ag fás ann; áit atá bánaithe ar fad; áit a bhfuil fás fiáin féir ann
duine ollmhór ar fad
le linn, i rith (ar feadh an lae); ar fhad, ar fud (ar feadh an bhóthair, ar feadh na tíre); chomh fada le (ar feadh m'eolais nó mo chuimhne)
rogha, an togha, an scoth ar fad
gan cháim, ar fheabhas ar fad; aosta, aibí
nocht ar fad
i ngach páirt nó ball de (ar fud na tíre); i measc (ar fud daoine, ar fud (fad) a chéile)
bád dhá chrann rigeáilte ar a fad
a dhéanamh glan nó éirí glan; íoc go hiomlán (fiacha a ghlanadh); gealadh suas (ghlan an lá); imeacht ar fad (glan leat amach as seo); réiteach (urlár a ghlanadh); putóga a bhaint as (iasc a ghlanadh); scrios (ghlan sé sinn); gabháil thar (ghlan sé an coirnéal, an claí)
an-deas ar fad, néata, álainn
samhail den rud is fearr ar fad nó is giorra do bheith foirfe
athrú cónaithe; aistriú go háit eile ar fad nó go tír eile
lánsuim, an rud ar fad (iomlán na fírinne)
