Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
beagmhaitheas
beagnach
beagní
beagóinia
beaguchtach
beaignit
beairic
béal
bealach
bealadh
bealaíocht
béalaithris
béalastán
béalbhach
béalchrábhadh
béalmhír
béalóg
béaloideas
béalscaoilte
bealú
bean
beangán
beangú
béal fir1 an oscailt sa cheann trína nglactar isteach bia agus deoch agus trína ndéantar glórtha; oscailt nó bealach isteach (béal mála, béal uaimhe, béal gleanna); caolas farraige (béal Árann); imeall nó faobhar (béal cupa, béal scine); duine a dhéanfadh caint de shórt áirithe (is tú béal na céille) ► béal báire an oscailt trína scóráiltear báire ► béal bán bladar, plámás ► béal bocht síorchaint ar an anás ► béal tuile hiodrant
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
i mbéal báis
cuntas béil
an pháirt den srian a chuirtear i mbéal capaill; gunail báid
beannaíocht bhréige nach dtagann ach ó bhéal
lán béil; greim; féasrach; an chuid de ghléas ceoil a séidtear tríthi
eolas a thagann anuas chugainn ó bhéal go béal
scoilt sa bhéal uachtarach mar a bhíonn i mbéal giorria
imill dhearga an bhéil, liopaí
rud a chur i do bhéal féachaint cén blas atá air; beagáinín de bhia nó de dheoch
an fios a thugann an teanga agus uachtar an bhéil faoi rud a bheith milis nó searbh nó maith le hithe nó le hól; tuin gutha, an tslí a labhraíonn duine (blas cainte); faic, dada
sliabh coirceogach a chaitheann carraigeacha leáite, luaith dhearg, gal etc. trína bhéal in airde uaireanta
lán béil de dheoch; braon beag le hól
focal (briathar béil); (gramadach) focal a insíonn cad a dhéantar nó a tharlaíonn (tar, imeoidh, shuigh, seasann etc.)
briseadh gaoithe as an ngoile tríd an mbéal; briseadh amach tobann (brúcht uisce, deataigh, fola)
béal; béal gan fiacla, drandal; pus ainmhí; oscailt (cab an dorais; cab leice); liopa
béal suncáilte gan fiacla; smig ghéar
béal draenach, draein
sráid nach bhfuil ach béal amháin uirthi
béal, grainc, scaimh; cíor fiacla
uachtar an bhéil
béal oscailte; béal mór
an píobán mór ón scornach go béal an ghoile; oscailt, béal (craos foirnéise, craos gunna); an iomarca bia nó dí (peaca an chraois)
brat éadaigh crochta ar fhuinneog nó ar bhéal stáitse
taobh an bhéil
ceann de na fiacla i gcúl an bhéil
cur ar íochtar (cuir béal an chiseáin faoi); cur ar an talamh (chuir sé a chosa faoi); fágáil ar staid áirithe (ná cuir scaoll fúthu, cuireadh faoi smacht iad); socrú síos, cónaí (cur fút in áit)
mac athar agus máthar duine; macasamhail (deartháir don bhréag an béal bán)
triantán talún a chruthaítear áit a sil-leagtar láib etc. ag béal abhann
ainmhí allta sna síscéalta a ligeann lasracha as a bhéal
an fheoil agus an chnámh ina seasann na fiacla; béal mantach
cluas a thabhairt do rud (éisteacht le fuaim na gaoithe); cumas cloisteála (tá éisteacht mhaith aige); bheith i do thost, do bhéal a dhúnadh (éist do bhéal)
béal géar (scine nó airm eile); fuadar (faobhar cainte a bheith ort); ciumhais, scéimh (faobhar aille); arm géar (bás le faobhar)
ceann de na rudaí crua geala sa bhéal a dhéanann cogaint ar bhia; aon ní cosúil le fiacail (fiacla círe, fiacla sáibh); scéimh, ciumhais (fiacail aille)
rud a bhíonn ar sileadh nó ar crochadh le rud eile, mar a bhíonn an píosa éadaigh ar bhéal póca
éirí fliuch nó a dhéanamh fliuch; a oiread is a dhéanfadh fliuch (tabhair fliuchadh mo bhéil dom)
gléas ceoil gaoithe ar dhéanamh na píbe (Ar a taobh atá an poll don bhéal inti)
fuaim béil nó grúpa litreacha a chiallaíonn rud ar leith; abairt, ráiteas, caint (focal a rá le duine); teachtaireacht, eolas (focal a chur chuig duine); gealltanas (d'fhocal a bhriseadh; ar m'fhocal duit)
lán béil
ceann de na ceithre fhiacail ghéara idir na clárfhiacla agus na cúlfhiacla i mbéal an duine; aon rud géar
gob beag; gad (ar bhéal duine), pusachán (ar ainmhí)
lán béil (de bhia, de mhilseán etc.); mír bhlasta; blúire mór
gabháil ruda leis an lámh (beir greim air; rug sé greim muinchille orm); lán béil (cúpla greim feola; bain greim as an arán); cruachás (rug drochghreim air); smacht, ceannas (bíodh greim ar do chiall agat; tá greim daingean acu ar an tír); fostú (i ngreim sa talamh, i ngreim ag an eagla); freanga, ríog thinnis (tháinig greim i mo chliathán; greim an bháis); lúb fuála (greim snáthaide a chur i rud)
glór duine (chuala mé do ghuth); fuaim cheoil a théann le hamhrán (tá guth maith aici); fuaim cosúil le glór (guth na cuaiche); barúil a chuirtear in iúl (guth an phobail); cáineadh ó bhéal (ní bhfaighidh tú guth ná náire as); vóta (do ghuth a thabhairt)
pluga uisce (sa tsráid, de ghnáth) ar féidir píopa a ghreamú de chun uisce a bhaint as na príomhphíopaí (Tugtar béal tuile air freisin)
béal abhann, góilín
duine de na cúlaithe díreach taobh amuigh den bhéal báire
duine misniúil cróga; duine mór le rá i mbéal an phobail mar gheall ar a thréithe; an príomhphearsa fir i leabhar nó i ndráma nó i scannán
bearna (i bhfiacla, i mbéal faobhair etc.); bearna a fhágann greim ina dhiaidh, nó an greim féin
mullach lom; mullach ualaigh os cionn bhéal an árthaigh
sceitheadh thar bhéal árthaigh
