Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
atlas
atmaisféar
atóin
atráth
atrua
atuirse
aturnae
bá
báb
babaí
bábán
bábánta
babhdán
babhla
babhláil
babhstar
babhta
babhtáil
bábhún
bábóg
babún
bac
ba could be a grammatical form of:
bó »
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
áit i bhfeirm le ba a chrú; gort iata; clós
coiscéim; ardú (céim suas); ísliú (céim síos); ardú amháin i staighre nó i ndréimire; aonad tomhais (céim teochta, fiche céim celsius, uillinn tríocha céim); seasamh nó stádas saoil (céim chreidiúna, íseal i gcéim); gradam ollscoile (céim B.A.); cruatan (céim chrua)
an ré i stair an duine nuair ba as cloch a dhéantaí airm agus uirlisí
ceart, cothrom (breithiúnas cóir; ba chóir duit é a rá leis); díreach, ionraic, macánta (a dhuine chóir, a bhean chóir)
déanamh suas, áireamh, cuntas (comhair amach an t-airgead; ba mhór an comhaireamh daoine é)
lapa éin nó cait; ordóg portáin; an chuid adharcach de chosa ainmhithe áirithe, ba, capaill, muca etc.
i gcás go (dá mbeadh airgead agam; dá mba liomsa é)
gan a bheith saor; crua; costasach (ba dhaor an turas orm é); costasach in airgead (earraí daora); ciontach (fuarthas daor é)
álainn; ábalta go maith (bheith deas ar rud a dhéanamh); maith (ba dheas liom labhairt leat); (go searbhasach) (tá sé go deas agat!)
tabhairt (rud a dheonú do dhuine); toiliú, aontú (mar a dheonaigh Dia); é a bheith de ghrásta ionat (dheonaigh sé labhairt liom); toil (ba é deonú Dé é)
ba bheag nár (dóbair dom titim, go dtitfinn, nár thit mé)
nádúrtha, dúchasach (ba dhual athar dó a bheith deas); oiriúnach (an áit is dual duit); i ndán nó beartaithe (do dhuine) (is dual dúinn uile an bás)
é rud (is éard, ba éard, a bhí mé a rá)
amhail is (faoi mar ba ghnáth leis)
ar nós an fhir, mar ba cheart d'fhear a bheith
an córas sa Mheánaois faoina raibh ar thionóntaí troid dá dtiarnaí talún nuair ba ghá é
ceist (ba é an chéad fhiafraí aige é); ceist a chur, fiosrú (ná fiafraigh díom); tuairisc (duine) a chur
is gá nó is riachtanach (rud nach foláir a rá); caithfidh (go)(ní foláir dom imeacht, ní foláir nó ba bhreá an fear é)
i muinín, i dtaobh le (bheith i ngeall le cúpla punt); beagnach (tá sé geall le bheith déanta); cosúil le (ba gheall le féasta é)
briathar aitheantais nó aicmithe (is é féin atá ann; ní hé Brian é; dá mba mise thú; ní hionann iad; ní gorm atá sé; an cnoc is airde is é is fuaire; ní liomsa é; is amárach a thiocfaidh sé; ní go réidh a scar sé leis; ó d'imigh tú is ea a tharlaigh sé; ní den dream sin mé; an gloine é? is ea)
gan a bheith amuigh (tá na ba istigh); tar éis teacht (tá an bád, an traein, istigh); i gcumhacht nó in oifig (tá rialtas nua istigh); is faide isteach (éadach istigh, an seomra istigh); tar éis teacht nó dul isteach, faoi bhallaí, faoi chlúid; cairdiúil, sásta (bheith istigh leis an sagart; istigh leat féin); críochnaithe (tá bliain eile istigh)
leisciúil; mall; náireach, cúthail (ba leasc liom labhairt leis); oth (is leasc liom a rá)
amhail is dá mba; á cheapadh go
(leis an gcopail) breá, aoibhinn (is méanar dó a shaol; ba mhéanar liom a bheith ann)
más rud é nach, dá mba ea nach (mura bhfuil deifir ort, mura dtiocfá liom, murar bhris tú é; murab ionann iad, murarbh éagóir air é)
líníocht gharbh d'fhoirgneamh, de bhaile etc., amhail is dá mba ón aer a bheifí ag féachaint air; scéim nó seift
briseadh (dlí rialach etc.); éigniú (tearmann, bean, a shárú); bréagnú (argóint a shárú); buachan ar, teacht thar (duine a shárú i rás; níl a shárú le fáil; tá an leathchéad sáraithe aige); teacht roimh, ceapadh, teanntú (sáraigh na ba sin dom); crá, ciapadh (madra ag sárú caorach); tuirsiú (sáraithe ag an obair)
drochmheas; náire, scrupall (ba scorn leis é a dhéanamh)
cloichín bheag, méaróg, póirín; blúire (spalla feola); focal (an spalla ba mheasa ina bhéal)
(le briathar) den mhodh a luann rud mar fhíric agus ní mar a shamhlaítear don chainteoir nó mar ba mhaith leis a bheadh
brothall, meirfean (lá teaspaigh); teas, compord; fonn fíbín (tá teaspach ar na ba); giodam, spleodar; uaibhreas (nach air atá an teaspach; bainfidh sin an teaspach de)
ardú suas (clocha a thógáil); piocadh suas (ag tógáil muiríní); díriú suas (crann báid a thógáil); cur suas (ag tógáil tí); tabhairt suas (ba, éanlaith, a thógáil; tógadh le Gaeilge í); ardú, múscailt (tóg do chroí; raic a thógáil; cé a thóg an cheist?); dreapadh (céimeanna staighre a thógáil); bailiú (cíos a thógáil); piocadh suas (paisinéirí a thógáil; is uaidh a thóg mé an slaghdán, an t-amhrán); glacadh (an méid a thógfadh an bus; thóg sé mar achasán é; lá saoire a thógáil; coiscéim a thógáil); bordáil (traein a thógáil); breith chun siúil (cé a thóg mo leabhar?); sealbhú (tóg do shuíochán); toghadh (Seán an t-ainm a thóg sé); gabháil (an bealach a thóg sé); glacadh mar shampla (tóg Brian anseo); glacadh le (ní thógfainn £10 air); baint as (thóg sé bliain orm); (le dlí) gabháil (thóg Gardaí é); baint, gnóthú (is í Máire a thóg an duais); agairt (ná tóg orm é)
cúis, siocair (is é ba thrúig bháis dó)
(sa ghramadach) an uimhir a léiríonn focal a bheith singil, gan a bheith san iolra (mé seachas sinn; bó seachas ba; bean seachas mná)
dlínse (údarás an rialtais); dealramh na fírinne (scéal gan údarás); tiarnúlacht (ba mhór an t-údarás duit é); cuallacht agus cumhachtaí speisialta aige (údarás áitiúil)
