Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
báicsít
baictéar
baige
bail
bailbhe
bailc
bailchríoch
baile
bailé
baileabhair
baileach
bailéad
bailí
bailithe
bailiú
bailiúchán
báille
baincéir
báine
baineann
baineannach
báiní
báinín
baile could be a grammatical form of:
bail »
baile fir4 do theach féin nó teach do mhuintire; aonad de thalamh ceantair, baile fearainn; tithe agus siopaí le chéile in aon áit amháin ► baile mór baile a bhfuil sráideanna agus a lán tithe ann
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
aidiacht shealbhach sa tríú pearsa le hainmfhocal (a bhaile agus a áit, a baile agus a háit, a mbaile agus a n-áit)
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
faoin aer (amuigh sa pháirc); gan a bheith istigh nó sa bhaile (tá fear an tí amuigh); i bhfad uait (amuigh ag bun na spéire); is faide amach (an balla amuigh); as áit, as alt (tá mo ghualainn amuigh); tagtha amach (tá na bláthanna amuigh); sa domhan (an rud is measa amuigh); gan íoc, le híoc fós (tá fiacha amuigh agam air); críochnaithe (tá an cluiche amuigh); gan oibriú (tá an talamh amuigh bán)
baile eile ina mothaíonn duine chomh sásta ann lena bhaile féin
stoitheadh (fiacail a bhaint amach); tobhach (fiacha a bhaint amach); tarraingt (gáire a bhaint amach); tuilleamh, fáil (clú a bhaint amach); sroicheadh (an baile a bhaint amach)
coiste comhairleoirí a riarann cathair nó baile mór
áit chónaithe do dhaoine óga a bhíonn ag obair agus iad as baile; áras ina bhfaigheann lucht fánaíochta iostas oíche
baile ar imeall cathrach
baile mór a bhfuil bardas aige
léarscáil farraige mar aon le cóstaí, taoidí, doimhneacha agus tanaíocha, agus baill chontúirteacha eile; cáipéis scríofa oifigiúil ina dtugtar cearta agus pribhléidí, go háirithe ceann a thagann ó cheann stáit nó ó rialtas (cairt baile, cairt cathrach)
baile tábhachtach atá níos mó ná baile mór
fíor cheathairchúinneach dhronuilleach agus a ceithre shlios ar aon fhad; spás leathan oscailte i gcathair nó i mbaile
i bhfad ó bhaile
fada siar sa saol (cianaimsir, cianaoiseanna); fada ó bhaile (cianaistear)
arán mar a dhéantar sa bhaile; cáca, bonnóg
feidhmeannach oifige a thugann aire do cháipéisí, do chuntais etc.; feidhmeannach cúirte nó rialtais áitiúil (cléireach baile); feidhmeannach eaglaise a fhriothálann ar an sagart agus ar chúraimí an tsagairt
talamh a úsáideann daoine eatarthu i mbaile nó i bparóiste
aontas stát nó náisiún a ritheann a ngnóthaí baile féin ach a ghníomhaíonn le chéile i gcúrsaí náisiúnta nó idirnáisiúnta (Stáit Aontaithe Mheiriceá, mar shampla); comhcheangal
grá cine, grá baile; cumha
eallach nó maoin a thógtar le foréigean; éan nó ainmhí a sheilgtear chun bia; scrios, caill (mo chreach nár fhan sa bhaile); faraor (mo chreach is mo chás!)
cúnamh, cabhrú; cabhair; tacú (cuidiú le rún); cúiteamh, aisíoc (cuideofar leat ag baile); scaipeadh, caitheamh (chuidigh sé leis an airgead)
leagan síolta sa talamh (coirce a chur); saothrú talún (gort a chur); leagan rudaí ina n-áit (cur tuí, cur gaistí; cuir ansin é); lorg (eolas, tuairisc, a chur); caitheamh (chuir sé míle ó bhaile é; chuir sé a shaol go hainnis); seoladh chun bealaigh (teachtaire, litir, a chur; cuir abhaile é); sileadh, doirteadh (ag cur fearthainne; allas, fuil, a chur); sceitheadh (na crainn ag cur an duilliúir)
achar nó tamall fada (i bhfad ó bhaile, ó chéile); faide (an lá ag dul i bhfad, i bhfad na haimsire)
(le duine) ábalta rudaí i bhfad ó bhaile a fheiceáil go maith gan radharc rómhaith ar rudaí ina chóngar
cur fút (in áit); gan corraí (as áit); gan bogadh (go dtarlaíonn rud éigin nó go n-ordaítear a mhalairt); cónaí (tá sé ag fanacht ar an mbaile seo); gan athrú nó aistriú (fan socair; fan fút); foighneamh (fan nóiméad, fan leis is tiocfaidh sé); coinneáil ó (fanacht ón scoil, fanacht amach uaidh)
an spás taobh istigh de dhoras tosaigh tí; an príomhsheomra i bpálás nó i dteach mór; seomra mór a úsáidtear ar ócáidí speisialta (halla rince); teach mór poiblí (halla baile, cathrach)
iarracht ar bhaile nó ar chalafort a ghabháil le teacht timpeall air chun nach sroichfeadh aon chabhair é
an iarracht a chaitear le rud a dhéanamh (obair throm); tasc, saothar (obair bhaile); fostaíocht (níl aon obair le fáil); rud ar bith a dhéantar nó a tháirgtear, toradh saothair (obair láimhe, obair ealaíne); modh nó mianach oibre (obair shlachtmhar, thútach); dua (le hobair a fuair mé uaidh é); (iol ) na páirteanna oibre in inneall, i gclog etc.
buíon saighdiúirí nó gardaí etc. ar stádar faoi champa nó faoi shráideanna baile ag faire nó ag cosaint na háite
líníocht gharbh d'fhoirgneamh, de bhaile etc., amhail is dá mba ón aer a bheifí ag féachaint air; scéim nó seift
fuisce neamhdhlisteanach a dhéantar sa bhaile
an chathair is mó tábhacht (Is é Baile Átha Cliath príomhchathair na hÉireann)
seanduine; ball de chomhairle baile gar i gcéim don mhéara
fíon láidir atá ainmnithe i ndiaidh bhaile Jerez i ndeisceart na Spáinne
cur nó imeacht faoi sheol; fágáil calaidh; cur chun bealaigh (litir a sheoladh chuig duine); stiúradh, treorú (ag seoladh na mbó; cad a sheol anseo é?); rith, imeacht, cúrsa (chuir sé seoladh faoin scéal); ainm nó uimhir tí, sráide, baile etc. a bhfuil cónaí ar dhuine ann (m'áinm is mo sheoladh); cur i láthair an phobail (leabhar a sheoladh)
imithe; (i bhfad) ó bhaile
baile amuigh faoin tuath a bhfuil sráid ann
duine a chónaíonn i sráidbhaile nó i mbaile mór
seal, spás aimsire (tamall den lá; tamall comhrá); iasacht ghearr (tabhair tamall den leabhar dom); fad (tamall ó bhaile; tamall den bhóthar)
teacht slán; bisiú, teacht chugat féin; filleadh (téarnamh ó thuras); druidim le (ag téarnamh chun baile, ar am luí); teacht (ar an saol); teacht chun deiridh, bású (ó théarnaigh uainn an buachaill beo)
tógáil grianghraf de rudaí i bhfad ó bhaile le ceamara a bhfuil lionsa speisialta air
córas chun teachtaireachtaí a chur go dtí áit i bhfad ó bhaile le cúnamh sreang agus leictreachais, nó ar an raidió
gléas i bhfoirm píopa agus é feistithe le lionsaí a thugann cló níos mó agus níos giorra do láthair ar rudaí i bhfad ó bhaile
an t-urlár thart faoin tine; teallach; baile duine (do thinteán féin)
coinneáil tí; teaghlach, baile (gan talamh gan tíos); riachtanais na beatha, earraí tí; cnuaisciúin, bainistí (bean a bhfuil tíos inti)
aon áit taobh amuigh de bhaile mór nó de chathair; aon talamh nó náisiún ar leith (an Fhrainc, an Spáinn - dhá thír san Eoraip); ceantar, réigiún (sa taobh tíre seo); talamh (i gcomórtas le farraige) (dul i dtír, rudaí a chur i dtír); tuath (ceol tíre; buachaill tíre)
baile, teaghlach (éan tíreachais); múineadh, míniú (duine a thabhairt chun tíreachais)
cosúil leis an mbaile, simplí; pléisiúrtha, cuideachtúil
deireadh, rumpa; cúl (do thóin a thabhairt le duine); íochtar (tóin báid; tóin na farraige); an ceann is faide síos (tóin an tí, an baile); bonn (thit an tóin as)
baile cois trá
