Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
tíoránach
tíoránta
tiortáil
tíortha
tíos
tíosach
tipiciúil
tír
tírdhreach
tíreachas
tíreánach
tíreolaíocht
tírghrá
tirim
tirimghlanadh
tíriúil
tír-raon
tithíocht
titim
titimeach
titimeas
tiúb
tiúba
tír bain2 aon áit taobh amuigh de bhaile mór nó de chathair; aon talamh nó náisiún ar leith (an Fhrainc, an Spáinn - dhá thír san Eoraip); ceantar, réigiún (sa taobh tíre seo); talamh (i gcomórtas le farraige) (dul i dtír, rudaí a chur i dtír); tuath (ceol tíre; buachaill tíre) ► tír mór mórthír, míntír
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
dlí a ritheann parlaimint tíre (acht parlaiminte); conradh; coinníoll (ar acht go)
brainse d'arm tíre a úsáideann eitleáin
staid áite nó tíre ina bhfuil daoine imithe ó smacht dlí
míriail, easpa rialach nó smachta; easpa rialaithe i dtír
airgead na tíre idir nótaí agus bhoinn
earra a thugtar isteach thar tír
duine thar tír isteach
madra mór cosanta cosúil le mac tíre
taidhleoir den chéim is airde a chuirtear go tír iasachta mar ionadaí dá thír féin
toradh buí cosúil le buaircín péine a fhásann i dtíortha teo
ón áit thíos; ó íochtar tíre; ó áit íseal sa saol; tagtha ar barr talún (tá an geamhar aníos)
a bhaineann linne (ár muintir, ár dtír)
uirlis troda; uirlis oibre; airm le chéile (lucht airm); fórsaí troda faoi airm (arm na tíre)
bean atá ina ceann ar thír; bean chéile rí; cárta imeartha a bhfuil pictiúr banríon air
fios a fháil le teagmháil méar (cuisle a bhrath); fios ruda a fháil trí na céadfaí (bhraith sé ag teacht iad); féachaint (ag brath na tíre); spiaireacht a dhéanamh ar (duine a bhrath); cuimhneamh, smaoineamh (bhí mé ag brath imeacht); súil a bheith agat le rud (ag brath leis, ag brath ar a fháil); do sheasamh a bheith ar dhuine nó ar rud (ag brath ar an déirc; ná bí ag brath ormsa)
formhór (bunáite na ndaoine, na tíre)
dlí bunaidh tíre
deoch the déanta as pónairí meilte rósta an chrainn chaife (a fhásann i dtíortha teo); bialann bheag
córas faoina bhfuil seilbh ag daoine agus ag comhlachtaí aonair - agus ní ag an stát - ar mhaoin na tíre
áit a dtagann báid i dtír; port, cuan
réigiún i dtíortha áirithe; ceann de stáit na hEilvéise
féile roimh an gCarghas i dtíortha áirithe; aonach siamsa agus scléipe
scríobadh, glanadh (díog a chartadh); leasú, coirtiú (leathar a chartadh); caitheamh, scuabadh (cartadh i dtír iad)
áitritheoir cathrach; saoránach tíre
limistéar, réigiún, taobh tíre; cuid de chathair nó de chontae
meán na haimsire in áit nó i dtír, i.e. meán na teochta, na fearthainne, na gréine, ar feadh tréimhse áirithe
péacán triomaithe crainn as na tíortha teo a úsáidtear mar spíosra
troid idir airm dhá thír nó níos mó; easaontas, bruíon, cath
áit nó tír iasachta
muintir aon tíre a chuireann fúthu i dtír eile
strainséartha, iasachtach (tíortha coimhthíocha); corr, aisteach (tá blas coimhthíoch air); cúthail, náireach (bheith coimhthíoch le duine); (le haimsir) mínádúrtha
cúntóir; cara; tír atá istigh le tír eile ar mhaithe leo araon
gníomhaire a fhéachann i ndiaidh ghnóthaí a thíre i dtír eile; ardghiúistís sa tseanRóimh
roinn riaracháin tíre (Tá 32 contae i dtír na hÉireann)
craiceann an chrainn choirc (dair atá le fáil i dtíortha na Meánmhara); stopallán, de chorc de ghnáth, le haghaidh buidéal, bairillí etc.
gardáil, sábháil ó ionsaí, ó bhaol etc. (ag cosaint na tíre; báire a chosaint); dul in airgead (chosain sé fiche punt orm)
géilleadh do rud nó glacadh leis go bhfuil sé fíor (creidim i nDia; ná creid focal uaidh); onóir, ábhar measa (is creidiúint don tír é); cáil (a chlú is a chreidiúint)
(crích in abairtí áirithe) teorainn (críocha na tíre, na feirme); réigiún, limistéar (críoch Laighean); deireadh; críochnú (críoch an scéil); slacht (cuir críoch éigin ort féin; duine gan chrích); socrú saoil (tá iníon eile le cur i gcrích aige)
críoch nó tír a roinnt ina dhá cuid
reiptíl mhór chontúirteach atá le fáil thart ar aibhneacha ina lán tíortha teo
sa stair, turas Críostaithe chun an Tír Naofa a fháil ar ais ó na Mahamadaigh; gluaiseacht mhór ar mhaithe le haon dea-chúis
tosach do chúrsaí cúige thar chúrsaí tíre
neart nó fuinneamh (cumhacht leictreachais, cumhacht adamhach); údarás, ceannas (an té a bhí i gcumhacht); ábaltacht ar rud a dhéanamh; tír láidir nó mór le rá (na cumhachtaí móra)
cuntas oifigiúil ar a bhfuil de dhaoine i dtír, i gcathair etc.
duine taobh amuigh dá thír nó dá dhúiche féin, strainséir; duine truamhéalach
caitheamh amach as tír nó as áit (díbríodh as Éirinn iad)
prionsabal daingean (dlí an nádúir, dlí Dé); cód rialacha le tír a rialú (cuid acu ón bparlaimint agus cuid eile bunaithe ar chleachtas); caingean, cúis (dul chun dlí le duine); prionsabal eolaíochta (dlíthe na ceimice); gnáthnós imeachta nó iompair (dlí an mhargaidh)
gnúis, scéimh, cuma (duine); aghaidh, dromchla (dreach na tíre)
ceart nó buannacht shinsearach; ceart oidhreachta; eastát sinsearach (seilbh a fháil ar do dhúchas); d'áit nó do thír féin (filleadh ar do dhúchas); muintearas, cóngas (ní dár ndúchas iad); oidhreacht, luí nó claonadh nádúrtha (tá an t-éitheach sa dúchas aige); staid nádúrtha nó fiáin, fiántas (madra dúchais); a tháinig ó shinsear (ceart dúchais, teanga dhúchais)
áit nó tír dhúchais; talamh, eastát; réigiún, taobh tíre, ceantar; mórán (an dúiche daoine, airgid etc.)
