DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
díriú (mar ghunna) ar mharc; marc a bhualadh; ionsaí; teacht ar rud a bhí á lorg
titim nó truip bheag trí bharr coise a bhualadh ar rud éigin
forrán cainte (bleid a bhualadh ar dhuine)
tarraingt de dhorn nó d'arm ar dhuine nó ar rud; tarraingt speile in arbhar; tarraingt rámha in uisce; iarracht snámha; preabadh croí nó cuisle; bualadh cloig (ar bhuille a haon); caill, dochar (is mór an buille orthu é)
crotal gráinne tar éis a bhuailte; truflais
dealú crotail ó ghráinne arbhair; doirteadh (ag cáitheadh báistí, allais); bualadh, spíonadh (cáite ag an obair)
rud a thochras thart ar rud eile (rópa a chasadh); lúbadh (do mhurnán a chasadh); dul thart nó cur thart (roth a chasadh); filleadh ar ais (casadh abhaile); seinm, canadh (amhrán, port, a chasadh); bualadh le (castar na daoine ar a chéile); cur i leith (ní á chasadh leat é); lúb, cor (bóthar lán de chastaí); rince (rud a chur ar casadh)
bualadh nó tuargaint le casúr
uirlis chun tairní a thiomáint nó chun rudaí crua mar mhiotal nó mar chlocha a bhualadh lena snoí nó lena mbriseadh
cath a chur nó a bhualadh; griogadh chun drochghnímh (ná lig sinn i gcathú); aiféala, aithreachas
bualadh cloigín, clingireacht
focail nó pictiúir a bhualadh ar pháipéar le meaisín
cnag a bhualadh; leagan, síneadh (cnagadh le fiabhras é); sárú (tá na ceithre scór cnagtha aige); briseadh (cnámh a chnagadh); cogaint (úll a chnagadh)
socrú chun bualadh le chéile (coinne a dhéanamh le duine); súil (ní raibh aon choinne agam leat)
troid, coimhlint; bualadh le chéile (comhrac an dá uisce, comhrac lae is oíche)
bualadh mall cloig, go háirithe ar ócáid bháis nó sochraide; focal fonóide
buailte suas (le breoiteacht)
bualadh amach faoin aer, aeraíocht; ceannairc (Éirí Amach na Cásca)
bualadh, tiaráil, smísteáil
bualadh síos suas (ar nós éan lena sciatháin)
taos tanaí a dhéantar as ábhair mar phlúr agus bhainne a bhualadh ar a chéile
bualadh torannach (gleadhradh cos); lasair mheidhreach, bladhm (gleadhradh tine)
bualadh trom (duine a ghreadadh le dorn; ag greadadh na gcos ar an urlár; tá sé ag greadadh leis ar an obair; greadadh iad sa chluiche); loscadh ar an gcraiceann (tá mo lámh greadta)
bualadh trom, leadradh, liúradh
triail (iarracht ar dhuine a bhualadh); blúire nó toradh oibre (iarracht filíochta); beagán (iarracht den ghreann, iarracht bodhar); uair, seal (an chéad iarracht eile)
lorg, éileamh (d'iarr sé punt orm, níl iarraidh ar an leabhar seo); iarracht a dhéanamh (ag iarraidh éirí); fogha, amas (thug sé iarraidh bhuailte orm); uair, babhta, iarracht (an iarraidh seo)
bualadh in aghaidh a chéile le fórsa
cois, in aice (a dhroim le balla; druid anall liom); buailte ar (dá mbeadh ceirín leis; bhí srian lena theanga); i dtreo (bhí a aghaidh linn, ina luí le gréin; tá súil aige léi); ar feadh (thit sé le haill; thart le bun na gcnoc, ag imeacht le sruth); in éineacht (bhí mé ar scoil leo; ná caith an hata sin leis); i bhfabhar (bhí an t-ádh leis; ar mhaithe liomsa); in aghaidh, chuig (ná bí liom; chuir sé an gadhar leo); ar feadh tréimhse áirithe (le trí lá anois; tá sé anseo le fada); i gcomparáid (chomh buí le hór; i gcomórtas le Seán); de chuid (ní liomsa é; cara liom é sin); ag, i seilbh (an bhfuil do chóta leat?; bhí siúl géar linn); ar aghaidh (abair leat; d'imigh sé leis; isteach libh); le cabhair (daoradh le feall é; léirigh le sampla é); ag leanúint (tá costas, deifir, leis); de thoradh (ar crith le heagla, plódaithe le daoine; tá an donas air le bréaga); chun (le greann a dúirt sé é); i dtuairim (ní dóigh liom é; is beag leis é); chun, le haghaidh (tá siad le pósadh, cad a bhí le rá agam; tá obair le déanamh) le + a4 = lena; le + ar3 = lenar; le + ár2 = lenár
stiallacha a dhéanamh de rud; bualadh, smísteáil; lí, líreac
bualadh, bascadh, smísteáil; goin
lascadh, liúradh, bualadh
bualadh, tuargaint; clagarnach bháistí
barra miotail nó adhmaid buailte ar thaca agus ceann de á bhrú síos chun rud éigin trom ar an gceann eile a bhogadh nó a ardú
bualadh bainne i gcuinneog le him a bhaint as
ór agus é buailte ina dhuillí fíorthanaí chun ornáide
bualadh le hord, tuargaint
séideadh le torann trom; briseadh as a chéile go tobann; bualadh (phléasc sé an bord)
léim de gheit, bíogadh (phreab sé ina shuí); bualadh (phreab mo chroí le háthas)
bata a bhfuil bos leathan shreangánach ar a bharr leis an liathróid a bhualadh i gcluiche leadóige agus i gcluichí eile