Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
lastóir
lastuaidh
lastuas
lata
lathach
láthair
latrach
le
lé
leá
leaba
leabhair
leabhal
leabhar
leábharaic
leabharlann
leabharlannaí
leabhragán
leabhrán
leabhróg
leabhrú
leac
leaca
le rfh cois, in aice (a dhroim le balla; druid anall liom); buailte ar (dá mbeadh ceirín leis; bhí srian lena theanga); i dtreo (bhí a aghaidh linn, ina luí le gréin; tá súil aige léi); ar feadh (thit sé le haill; thart le bun na gcnoc, ag imeacht le sruth); in éineacht (bhí mé ar scoil leo; ná caith an hata sin leis); i bhfabhar (bhí an t-ádh leis; ar mhaithe liomsa); in aghaidh, chuig (ná bí liom; chuir sé an gadhar leo); ar feadh tréimhse áirithe (le trí lá anois; tá sé anseo le fada); i gcomparáid (chomh buí le hór; i gcomórtas le Seán); de chuid (ní liomsa é; cara liom é sin); ag, i seilbh (an bhfuil do chóta leat?; bhí siúl géar linn); ar aghaidh (abair leat; d'imigh sé leis; isteach libh); le cabhair (daoradh le feall é; léirigh le sampla é); ag leanúint (tá costas, deifir, leis); de thoradh (ar crith le heagla, plódaithe le daoine; tá an donas air le bréaga); chun (le greann a dúirt sé é); i dtuairim (ní dóigh liom é; is beag leis é); chun, le haghaidh (tá siad le pósadh, cad a bhí le rá agam; tá obair le déanamh) le + a4 = lena; le + ar3 = lenar; le + ár2 = lenár
RELATED MATCHES
IN AN FOCLÓIR BEAG
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
mír ghairmeach leis an tuiseal gairmeach (A Sheáin, a Mhaighréad, a dhuine chóir, a fheara breátha, a dhaoine uaisle)
mír a úsáidtear le huimhreacha (a haon, a dó, a trí, a ceathair déag, fiche a cúig, uimhir a sé)
aidiacht shealbhach sa tríú pearsa le hainmfhocal (a bhaile agus a áit, a baile agus a háit, a mbaile agus a n-áit)
aidiacht shealbhach sa tríú pearsa le hainmneacha briathartha (á chosaint, á cosaint, á gcosaint; bhí sé á gceannach; bhí siad á gceannach aige)
tráthúil le freagraí, luathbhéalach, greannmhar
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
a bhaineann le hábhar
cosúil le habhac
(le cneá) bheith ag déanamh ábhair
ardscoil; cumann le léann nó eolaíocht a chur chun cinn
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
uirlis chuaille le brící etc. a iompar
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
péacadh nó polladh le hadharca
imshruthú aeir i seomra etc.; triomú go maith le haer te
gunna a scaoiltear piléar as le haer brúite
an ealaín a ghabhann le stiúradh eitleán
áit a dtig le heitleáin mhíleata tuirlingt agus éirí
san ionad nó ar an ócáid (ag an doras, ag an damhsa); foinse (chuala mé agat féin é); i dtuairim (tá sé ina fhear uasal acu); i seilbh (is agat is fearr é); i bpáirt le (tá comharsana maithe againn); ag freastal ar (bhí an dochtúir aici); ag tagairt do thréithe nó staid nó eolas nó scil nó mothú nó imeachtaí nó dualgas nó fiacha nó buntáiste nó am nó faill etc. (bíodh ciall agaibh; bhí saol breá againn, tá léann acu, dá mbeadh snámh aige, tá cion aici air, bhí cluiche maith againn, tá an obair le déanamh agam, bhí airgead agam air, tá tosach agat orm, dá mbeadh bliain eile againn); le haidiacht (tá sé trom agat, ba mhaith againn é); le hainm briathartha (ag ithe, ag ól, ag díol, ag caint)
giota breise thiar le rud (mar scéal, leabhar etc.)
chomh maith le, mar aon le (mise agus tusa, a dó agus a trí, shuigh sé agus lig a scíth, ná mol agus ná cáin)
cur leis an bhfírinne, áiféis
réidh le baint (mar arbhar) nó le hithe (mar úll); gasta, cliste (súil aibí)
toradh atá cosúil le péitseog bheag bhuí
in éineacht le, taobh le, cóngarach do
galar craicinn a ngabhann puchóidí nó goiríní dearga leis
fráma ar bhalla le huirlisí a choinneáil ann
críoch a bhíonn beartaithe le rud, cuspóir
focal a chuirtear le hainmfhocal chun ciall bhreise a chur leis, ar nós arán donn
(leis an gcopail) mian (mar is áil leat)
brainse den mhatamaitic ina n-úsáidtear siombailí ginearálta, go mór mór litreacha, chomh maith le huimhreacha
ainmhí cosúil le crogall ach go bhfuil pus níos leithne air
focal molta do Dhia ach a deirtear uaireanta le hionadh nó le díomá
súgradh mar a dhéanfá le háilleagán
rud a mhéadaíonn nó a ardaíonn fuaim; gléas a chuireann breis nirt le sruth leictreachais agus a ardaíonn an fhuaim ó ghléas raidió, etc.
gléas leis an neart i sruth leictreachais a thomhas
staid an atmaisféir (teas, fuacht, grian, fearthainn, etc.); (aimsir mhaith, drochaimsir); am, ré nó tréimhse; tráth den bhliain (aimsir na Nollag); tréimhse sheirbhíse le duine eile (in, ar, aimsir ag); foirm den bhriathar a léiríonn an gníomh a bheith láithreach, caite nó fáistineach, etc. (tá, bhí, beidh; cuireann, chuir, cuirfidh)
a bhaineann le hainéistéise
ar nós an ainmhí gan cumas réasúin; (le duine) tútach, garbh
a bhaineann le hainmhithe, ar chuma an ainmhí; brúidiúil
faoi ainriail, a bhaineann le hainriail
(le galar, tinneas) i ngreim (chuaigh an slaghdán in ainseal air)
(le cuma) gránna; uafásach
i do sheasamh cruinn díreach agus do lámha le do thaobh agat mar a bhíonn saighdiúir
cosúil le hairgead nó a bhaineann le hairgeadas; proifideach
i ndán do (an rud atá in áirithe do dhuine); fágtha le haghaidh (tá an t-airgead sin in áirithe don chíos; chuireamar suíocháin in áirithe dúinn féin)
le taobh, i gcomórtas le
le toil nó in aghaidh tola; is cuma cé chomh deacair leis
furasta a úsáid; gar do láimh; (le duine) garúil, deaslámhach
bruis a gcroitear uisce coisricthe léi
