Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
fabhtach
fabraic
fách
fachail
fachnaoid
fachtóir
fad
fada
fadáil
fadaíocht
fadálach
fadaraí
fadbhreathnaitheach
fadcheannach
fadfhulaingt
fadharcán
fadhb
fadhbáil
fadhbairne
fadlíne
fadó
fadradharcach
fad fir1 achar ama nó spáis nó slí; síneadh (fad a bhaint as scéal); raon (fad m'urchair; fad mo radhairc uaim) ► ar fad go léir, go hiomlán; ó cheann go ceann (teach deich slata ar fad); amach is amach (scéal eile ar fad) ► fad is chomh fada is ► fad le go dtí ► i bhfad achar nó tamall fada (i bhfad ó bhaile, ó chéile); faide (an lá ag dul i bhfad, i bhfad na haimsire) ► cá fhad? cén fad? cé chomh fada?
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
amhránaí fir a bhfuil guth aige nach bhfuil chomh domhain ar fad le dord
(le duine) sárú; (le tairne) cur abhaile ar fad agus a bhior a chasadh
bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis)
slat tomhais; grád fiúntais a meastar rudaí leis (caighdeán ard maireachtála); tomhas faid, meáchain etc. a úsáidtear mar aonad chun cur síos ar fhad, ar mheáchain etc., eile
tomhas faid cothrom le 1000 méadar
an chuid is crua de chorp ainmhí (Is í an chreatlach na cnámha ar fad le chéile)
céim shiúil, an fad idir dhá rian coise le linn siúil
an fad céanna (tá an dá shlat comhfhad, ar comhfhad, le chéile)
díbirt as (cuireadh as a bpoist iad); cosc ó, cur ó (chuir tú as gléas é); múchadh (solas a chur as); ligean amach (uaill a chur asat); cur mar fhad le (píosa a chur as rud); goilleadh ar (cad tá ag cur as duit?)
ainmhí somhúinte farraige óna 8 go 10 dtroithe ar fad agus é cosúil le muc mhara
an snáth a bhíonn sínte ar a fhad sa seol fíodóra (i gcomórtas leis an snáth a bhíonn trasna, is é sin an t-inneach)
focal a chuirtear le briathar, aidiacht nó dobhriathar eile mar bhreis eolais air agus a léiríonn conas, cá mhéad, cathain etc. (rud a dhéanamh go mall, go hiontach mall, go han-mhall ar fad)
(le duine) a fheiceann nó a fhéachann i bhfad chun cinn
(le duine) ábalta rudaí i bhfad ó bhaile a fheiceáil go maith gan radharc rómhaith ar rudaí ina chóngar
fad a chur le rud
le linn, i rith (ar feadh an lae); ar fhad, ar fud (ar feadh an bhóthair, ar feadh na tíre); chomh fada le (ar feadh m'eolais nó mo chuimhne)
a dhéanamh glan nó éirí glan; íoc go hiomlán (fiacha a ghlanadh); gealadh suas (ghlan an lá); imeacht ar fad (glan leat amach as seo); réiteach (urlár a ghlanadh); putóga a bhaint as (iasc a ghlanadh); scrios (ghlan sé sinn); gabháil thar (ghlan sé an coirnéal, an claí)
chun, a fhad le (dul go Corcaigh, suí go maidin, go glúine san uisce, go deo)
gan spás do níos mó ann (soitheach lán; lán go doras); líonta go maith (sparán lán d'airgead); clúdaithe (áit lán de dhaoine, de choiníní); líonta ar fad (le taoide) (tá sé lán); líonta le mórtas (tá sé lán de féin); gach pioc (tá sé lán chomh holc leis)
a bhfuil fad iomlán ann, rófhada (dul lánfhada le rud)
seantomhas faid cothrom le 3 mhíle nó 5 chiliméadar
(in abairt) fad a bhaineann le, i dtaobh, i dtaca le (maidir leis sin, maidir liomsa de); cosúil le, ar aon dul le (bíodh na huimhreacha maidir le chéile agat); chomh maith le (bhí sé ann maidir le cách)
gléas le faid nó uillinneacha an-bheag a thomhas
tomhas faid ionann is an dóú cuid déag de throigh, nó tuairim is 2.5 ceintiméadar; blúire, pioc (gach orlach chomh dona leo)
a bhaineann le paróiste; (le tuairimí etc.) an-teoranta ar fad
tomhas faid, cothrom le 51 2 slat
gléas ceoil mór agus méarchlár air (nuair a bhrúitear na cnaipí leis na méara buaileann casúir bheaga sreanga éagsúla agus baintear nótaí ceoil astu de réir a bhfaid)
toradh súmhar leathchosúil le húll, ach é a bheith níos boige agus fad a bheith ann
an fad a mhaireann duine nó rud (fad saoil chugat; ar feadh mo shaoil); staid bheatha (an saol seo; an saol atá inniu ann; bhí saol crua acu); cineál beatha (saol na cathrach; saol an mhadra bháin); aoibhneas beatha (is acu atá an saol; is leo an saol); cúrsaí an duine ó lá go lá (aghaidh a thabhairt ar an saol; d'éirigh an saol leo); an chruinne go léir (ó rinneadh an saol); an domhan (sin a bhfuil sa saol agam; ar ór an tsaoil); an uile dhuine (an saol mór; bhí an saol is a mháthair ann)
(le duine) a mhaireann i bhfad
(le héadaí etc.) caite amach ar fad; ársa, seanaimseartha, as dáta
bheith ar do chosa nó éirí ar do chosa agus gan a bheith suite ná sínte; stad, stopadh (seas tamall is labhair liom; sheas mo chroí); maireachtáil (má sheasann an aimsir; fad a sheas an t-airgead); cur in aghaidh, cur in éadan, cur suas le (an fód a sheasamh; an fuacht a sheasamh); cosaint (do cheart a sheasamh); íoc as deoch do dhuine; buanfas (tá seasamh san éadach sin); brath (mo sheasamh ort!); stádas (tá seasamh maith aige i measc a dhaoine); tacú le (seasamh le chéile; an fear a sheas liom)
fad nó teannadh a bhaint as rud (sreang a shíneadh); searradh (do ghéaga a shíneadh); luí ar d'fhad (sín siar ansin); luí le nó cois (sínte le mo thaobh); éirí fada (tá an lá ag síneadh); cur amach (sín amach do lámh); leagan; pointeáil (shín sé a mhéar chuige); brú chun cinn (síneadh chun reatha)
sláine agus folláine an choirp; bail nó staid ghinearálta an choirp (bheith i do shláinte); guí fad saoil do dhuine le deoch (seo do shláinte!)
na strapaí agus na feistis ar cheann capaill chun é a ghiollacht; smacht (coinnigh srian ort féin); fad sriain, scóip (srian a ligean le smaointe)
maidir le, a fhad a bhaineann le (i dtaca liomsa de)
gléas lena bhféadann duine labhairt le duine eile atá i bhfad uaidh le cúnamh sreang agus leictreachais, nó trí raidió (ar nós teileafón raidió ó long go talamh)
tógáil grianghraf de rudaí i bhfad ó bhaile le ceamara a bhfuil lionsa speisialta air
córas chun teachtaireachtaí a chur go dtí áit i bhfad ó bhaile le cúnamh sreang agus leictreachais, nó ar an raidió
gléas i bhfoirm píopa agus é feistithe le lionsaí a thugann cló níos mó agus níos giorra do láthair ar rudaí i bhfad ó bhaile
teilgean pictiúr ó áit i bhfad i gcéin agus á dtabhairt amach ar scáileán le tonnta raidió
an treo a dtéann an ghrian faoi; taobh an chúil nó an droma de rud (tá sé taobh thiar díom); ag an deireadh (i ndeireadh a shaoil thiar; tráthnóna thiar); i bhfad siar (thiar sa seanreacht); cúl (tá thiar orm le mo chuid oibre)
gléas ceoil sínte ar a thrasna, barraí caola air, faid éagsúla iontu, agus nótaí difriúla uathu nuair a bhuailtear le dhá chasúr bheaga iad
