Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
léiriú
léirmheas
léirmhíniú
léirscrios
léirsiú
léirsmaoineamh
léirstean
leis
leisce
leisciúil
leispiach
leite
leithcheal
leithe
léithe
leithead
leitheadach
leitheadas
leithéid
leithéis
léitheoir
leithinis
leithleach
leis could be a grammatical form of:
le »
leis1 bain2 an chos taobh thuas den ghlúin nó a mhacasamhail ar ainmhithe, ceathrú (leis chaoireola)
leis2 aid3 nocht, gan éadach
leis3 dob freisin; ach a oiread
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
mír ghairmeach leis an tuiseal gairmeach (A Sheáin, a Mhaighréad, a dhuine chóir, a fheara breátha, a dhaoine uaisle)
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
cur leis an bhfírinne, áiféis
galar craicinn a ngabhann puchóidí nó goiríní dearga leis
focal a chuirtear le hainmfhocal chun ciall bhreise a chur leis, ar nós arán donn
(leis an gcopail) mian (mar is áil leat)
gléas leis an neart i sruth leictreachais a thomhas
le toil nó in aghaidh tola; is cuma cé chomh deacair leis
a bhfuil aitheantas faighte aige nó a bhfuil glactha leis
céannacht duine nó ruda a bheith agat toisc gur bhuail tú leis cheana; aitheantas a thabhairt do (ní aithníonn sé a ghaolta feasta); idirdhealú (aithint idir an mhaith agus an t-olc); brath, mothú (d'aithin sé go raibh fearg orm)
duine a dhéanann rud le taitneamh dó agus ní ar airgead, duine gan mórán cleachtaidh ar rud ach ar breá leis a bheith ag gabháil dó
ainmhí (ar nós frog nó rón) a dtig leis maireachtáil ar uisce agus ar talamh
cosúil le hamfaibiach nó ar aon nós leis
mar sin, cosúil leis sin (gurab amhlaidh duit; an amhlaidh nach dtuigeann tú mé?)
dóchas gan bun leis, dóchas baoth
cosúil leis an duine i ndeilbh
leis an aon intinn nó cuspóir amháin
etc. mise liom féin, tusa leat féin, eisean leis féin etc., amháin; aonarach (rud, duine, aonair)
duine atá fabhrach don aontacht pholaitiúil leis an mBreatain
glactha leis nó curtha i bhfeidhm ag aon taobh amháin (dí-armáil aontaobhach)
an log faoin lámh mar a dteagmhaíonn sí leis an ngualainn; cúinne (ascaill an ghleanna); góilín mara
brí nua; brí eile chomh maith leis an ngnáthbhrí
cairdeas nua le duine ar thit tú amach leis
na héadaí agus na rudaí eile a thugann duine leis ar aistear
gléas iompair le roth amháin a sháitear leis na lámha
damba in abhainn leis an uisce a dhoimhniú; scaoileadh tiubh as gunnaí móra le bac ionsaithe a chur ar an namhaid
bata speisialta faoina ascaill ag duine bacach chun cabhrú leis siúl
bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis)
briseadh i gclaí nó i mballa ar féidir dul tríd; aon bhriseadh cosúil leis sin
uirlis phollta a chastar leis an lámh
gaireas a bhfuil cuma gan dochar air ach a phléascann má bhaintear leis
nach bhfuil crua (talamh bog); nach bhfuil mórán stró leis (saol bog); nach bhfuil an-ard (glór bog); nach bhfuil an-te (bainne bog); nach bhfuil daingean (greim bog)
marc a chuirtear ar rud lena thaispeáint cé leis é nó cé a rinne é
rud a mbíonn páiste ag imirt leis
tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
ball éadaigh ón gcoim síos a bhfuil dhá osán air leis na cosa a chlúdach, treabhsar, triús
an pháirt is ísle de rud (ó bhun go barr); stumpa (bun coinnle); deireadh (bun cúrsa); foinse (bun scéil); aird (bun na gaoithe); lorg (bun ruda a chur); caipiteal nó suim le a bheith ag cur leis (bun agus biseach airgid)
a bhfuil bun ceart leis, príomha; substaintiúil
teagmháil nó cumarsáid nó aithne phearsanta; muintearas (idir dhaoine, náisiúin etc.); aithne a chur ar dhuine nó a bheith deas leis (duine a chaidreamh)
slat tomhais; grád fiúntais a meastar rudaí leis (caighdeán ard maireachtála); tomhas faid, meáchain etc. a úsáidtear mar aonad chun cur síos ar fhad, ar mheáchain etc., eile
a bhaineann leis an gcroí
a bhaineann leis an Eaglais Chaitliceach
gá, riachtanas (níl aon chall leis; ní call duit labhairt); ceart, éileamh (níl aon chall agat dó, chuige)
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
éirí caol nó a dhéanamh caol; lagú, laghdú; sleamhnú (chaolaigh sé leis)
duine a bhfuil aithne agus cion agat air, duine muinteartha, duine atá mór leat agus tú mór leis
ceann de litreacha móra na haibítre (A, B, C i gcomórtas leis na cinn bheaga a, b, c)
rópa nó strapa chun ainmhí a sheoladh leis
mícheart (tá rud éigin cearr leis)
