DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
crúca trom iarainn ar shlabhra nó ar chábla i mbád (Nuair a scaoiltear amach é greamaíonn an crúca sa talamh agus coinníonn sé an bád ina háit)
meáchan i mbád lena coinneáil socair san uisce
foras ina gcuireann daoine airgead le coinneáil slán dóibh
coinneáil slán, cosaint (teanga, rún, a chaomhnú)
cur i bhfolach, coinneáil faoi rún (an fhírinne a cheilt); cosc (ná ceil a chuid air); séanadh (do mhuintir a cheilt)
coinneáil daoine de chiníocha difriúla deighilte ó chéile
coinneáil; taisce, cosaint (rud a chur i gcoimeád); bac, stopadh (leanbh a choimeád ó scoil; ná bí do mo choimeád níos sia); fanacht i (an leaba a choimeád)
beathú, ramhrú; dúiseacht, gríosú (tine a chothú); coinneáil greama (bhí sé ag cothú na háite sin)
fuarú; coinneáil bia etc. i gcuisneoir
a bhaineann le coinneáil cuntas; cáiréiseach; freagrach (tusa a bheidh cuntasach ann)
cur fút (in áit); gan corraí (as áit); gan bogadh (go dtarlaíonn rud éigin nó go n-ordaítear a mhalairt); cónaí (tá sé ag fanacht ar an mbaile seo); gan athrú nó aistriú (fan socair; fan fút); foighneamh (fan nóiméad, fan leis is tiocfaidh sé); coinneáil ó (fanacht ón scoil, fanacht amach uaidh)
cur nó coinneáil i ngiúmar
coinneáil duine ina phríosúnach gan triail le linn éigeandála i dtír
breith nó tabhairt ó áit go háit eile (ualach a iompar; píopa ag iompar uisce); caitheamh, tabhairt leat (brat a iompar; ag iompar seoil, ag iompar clainne); coinneáil suas (ballaí ag iompar dín); fulaingt (crá croí a iompar); coinneáil (tá iompar ar dheoch aige); múineadh, béasa (tú féin a iompar i gcomhluadar)
casadh, tiontú (do cheann a iompú); an taobh isteach amach nó an taobh síos suas a thabhairt de rud; cur nó coinneáil uait (fearg a iompú); filleadh (d'iompaigh an slaghdán orm); athrú (d'iompaigh sé bán, ina Chríostaí); camhrú, imeacht géar, searbh (tá an fheoil, an bainne, iompaithe)
gluaiseacht taobh thiar (lean an carr sin); tóraíocht (lean na madraí é); comhlíonadh (riail, nós a leanúint); roinnt le (leanann contúirt é sin); bheith cosúil le (níor lean sé a athair); cloí, tacú, le (lucht leanúna); coinneáil ar aghaidh le (lean ar do scéal, lean sé dá chúrsa; lean leat, ort)
tachtadh (múchta ag teas, ag slaghdán); cur as, cur amach (mhúch sé an tine); cosc (múchfaidh sé sin do thart); cosc anála de cheal aeir (bá is múchadh ort!); suncáil (múchta i bhfiacha); maolú (glór múchta); coinneáil siar (deora a mhúchadh); asma (tá an múchadh ag cur air)
na strapaí agus na feistis ar cheann capaill chun é a ghiollacht; smacht (coinnigh srian ort féin); fad sriain, scóip (srian a ligean le smaointe)
a dhéanamh crua nó éirí crua do-bhlasta toisc a bheith coinnithe rófhada; cruachan, righniú (adhmad a stálú; seanlaoch stálaithe)
bac, stop a chur le (bruíon a stopadh; stop sé ag an doras mé); stad (carr a stopadh); blocáil, coinneáil siar (fuil, abhainn, a stopadh; stop sé punt as mo phá); scor d'obair, de ghluaiseacht etc. (stop an clog; ní stopann sé ach ag caint); cur fút (cá bhfuil tú ag stopadh?); tachtadh (tá mo phíopa stoptha)
coinneáil ar tí fiuchadh nó ag fiuchadh ar éigean
ceann de dhá bhall radhairc an choirp; féachaint, amharc (súil fhiata, mhillte; coinnigh súil air); coinne, dóchas (tá súil abhaile leis; ní raibh sé ag súil leis sin); rud i gcosúlacht súile (súil an lae; súil ghloine); oscailt, béal (súil droichid, súil na gaoithe)
coinneáil teaghlaigh agus a rith, tíos
éirí teann nó a dhéanamh teann; feistiú, fáscadh, daingniú; coinneáil le (bhí sé ag teannadh dí leo); cur (teann ort do chuid éadaigh); dlúthú (bhí an tóir ag teannadh orthu); druidim (teann anall, isteach, liom; ag teannadh ar cheann scríbe)
coinneáil tí; teaghlach, baile (gan talamh gan tíos); riachtanais na beatha, earraí tí; cnuaisciúin, bainistí (bean a bhfuil tíos inti)
oiriúnú, coinneáil, gabháil (toilleann galún ann; tá toilleadh céid ann)