Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
riosól
rírá
ris
rís
rísín
rite
riteoga
rith
rítheaghlach
rithim
ríúil
ró
ró-
róba
robáil
roc
ród
ródach
ródaí
ródaideandrón
ródáil
rodta
rógaire
rith fir cur sna cosa ar luas; (le huisce) imeacht go faíoch; síneadh (rinn ag rith amach san fharraige); scaoileadh (rith an tsnaidhm); ídiú, caitheamh (tá a théarma rite); cur ag rás (capall a rith); cur ar siúl, reáchtáil (gnó, rince, a rith); achtaí, reachtú (rún a rith); déanamh (poitín a rith); críochnú (tá sé rite ina dhochtúir); imeacht gann ar fad i (rite as bia, as airgead); gabháil le, baint le (tá an tréith sin ag rith leis); éirí le (má ritheann liom); ráchairt, éileamh (rith ar earraí); taom (rith tinnis, rití fuachta); scaoilteacht, buinneach (chuir an bia úd rith air); scoth (an chéad rith den phlúr) ► rith croí croí ag bualadh go mear ► rith focail sciorradh focail ► rith síos cáineadh ► i rith le linn, i gcaitheamh
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
sruth mór uisce a ritheann isteach i loch nó san fharraige
dlí a ritheann parlaimint tíre (acht parlaiminte); conradh; coinníoll (ar acht go)
acht a rith, cur i bhfeidhm mar dhlí
damhsa nó rúid le háthas; (le hainmhithe) rith le brothall
bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis)
nóta cuntais ar airgead atá dlite; nóta airgid reatha (bille puint)
bóthar a bhfuil ráillí air a ritheann traenacha orthu
airgead nó maoin chun gnó a rith
i rith, le linn
suíochán agus droim air do dhuine amháin; suíomh nó suíochán oifigiúil údaráis (mar atá ag ollamh nó ag duine a ritheann cruinniú)
buacaire chun rith uisce, gáis etc. a rialú i bpíopa
mothú mar a bheadh drithlíní ag rith tríd an bhfuil, griofadach
flapa ar insí a dhúnann agus a osclaíonn (comhla dorais, comhla cofra, comhla fuinneoige); gaireas a rialaíonn rith leachta nó gáis nó gaile
aontas stát nó náisiún a ritheann a ngnóthaí baile féin ach a ghníomhaíonn le chéile i gcúrsaí náisiúnta nó idirnáisiúnta (Stáit Aontaithe Mheiriceá, mar shampla); comhcheangal
an ball cuasach sa chorp a oibríonn ar nós pumpa chun an fhuil a chur ag rith trí na cuislí; lár nó meán ruda ar bith (croí na ceiste); aigne, meon (croí bog; croí éadrom, croí na féile); spiorad, misneach (níl croí circe aige); grá (mo chroí thú!)
an bealach nó an treo ina ngluaiseann rud, turas timpeall (cúrsa na gréine; tá a chúrsa rite); raon, réimse (cúrsa scoile, cúrsa staidéir); rud, ní (cúrsaí an tsaoil, cúrsaí airgid); cúis, cás (ní cúrsaí magaidh é); ócáid, uair (bhí mé ann cúrsa)
seoltóireacht thart; fiach, rith thart timpeall
gabháil thart, rith (cursaíocht airgid)
laghdú luacha ar airgead reatha
brón; ísliú meanman toisc gan cúrsaí a bheith ag rith de réir do dhóchais
cumhacht nó údarás dlí; an limistéar a ritheann údarás breithimh nó cúirte, etc. ann
dabhach uisce reatha sa chistin agus píopa draenála ann leis an uisce salach a thógáil as
aonad airgid reatha i Stáit Aontaithe Mheiriceá, Ceanada, etc.
ceann de na mílte meall beag a thaistealaíonn sa spás ar luas millteach (Feictear iad mar réaltaí reatha nó mar chaora tintrí toisc go lasann siad suas leis an bhfrithchuimilt nuair a shroicheann siad atmaisféar an domhain)
a ritheann ina iomairí; cuartha
an dara rith sa stiléireacht; caimiléireacht
gluaiseacht (dul abhaile, anonn is anall); imeacht (cá ndeachaigh sé? rachaimid amach an sliabh); sroicheadh (bhí an t-uisce ag dul go glúine orm); rith (conas tá an scéal ag dul? seo mar a théann an chéad véarsa); cosaint (chuaigh sé pingin mhaith airgid); gabháil, tosú (dul a chodladh, ag léamh); a éirí le (chuaigh agam é a dhéanamh); léamh, tuiscint (is deacair dul amach ar an bhfear sin); teacht (chuaigh feabhas air); titim (ormsa a chuaigh an costas, an milleán); seasamh (is gearr le dul orainn é); teip, múchadh (tá sí ag dul as go mór; tá an lampa ag dul as; chuaigh díom é a dhéanamh); bheith dlite (bhí an méid sin ag dul dó); réiteach le (chuaigh an t-athrú bia go maith dó); imeacht as (dul faoi na gréine); luí isteach le (chuaigh sé sna saighdiúirí); athrú (ag dul i léig, in olcas; ag dul ó mhaith; dul le buile) le cosúlacht nó réiteach (lena máthair a chuaigh sí; ní théann an dá dhath le chéile; téann an deoch síos go maith leis); ceiliúradh, loiceadh (ná téigh siar ar d'fhocal; dul ar gcúl); briseadh, sárú (dul thar fóir; ní rachadh sé thar a fhocal; níl aon dul thairis); polladh (chuaigh an fuacht tríom); caitheamh (ag dul trí airgead); seans (níl aon dul aige air); leagan (dul cainte); bail (ar an dul ina raibh sé); am, ócáid (den dul seo; ar an gcéad dul síos)
ardú meanman; rith croí
brú ruda le leacht a bhaint as (éadach, oráiste, a fháscadh); teannadh (lámh, snaidhm, téad, a fháscadh); teannadh, druidim, le (tá siad ag fáscadh orainn); teannadh (fáscadh chun reatha)
le linn, i rith (ar feadh an lae); ar fhad, ar fud (ar feadh an bhóthair, ar feadh na tíre); chomh fada le (ar feadh m'eolais nó mo chuimhne)
matán; ceann de na feadáin fhada chaola trína ritheann an fhuil sa chorp; síog i mian (féith ghuail nó aolchloiche); tallann nó gifte (féith na filíochta); poll báite i bportach, criathrach; planda féithleannach
breoiteacht a ngabhann ardú teochta agus rith cuisle léi
rith le brothall; imeacht le haer an tsaoil; corraíl; sciuird, taom feirge
rith tobann, sciuird; ionsaí; seal gearr; iarracht, crothán
rith croí (le scanradh etc.)
deifir, fuirseadh, rith anonn is anall; claonadh, fonn láidir (tá fuadar fearthainne faoi)
an leacht dearg a ritheann trí na cuislí sa chorp; ár nó doirteadh fola (beidh fuil ann); aigne, mothúchán (bheith tógtha san fhuil); miotal, sprid (má tá aon deoir fola ionat); mianach, dúchas (fuil uasal Gael)
féith nó artaire trína ritheann an fhuil
faobhrach, biorach (scian ghéar, biorán géar); uilleach, rite (coradh géar, aill ghéar); pianmhar (buille géar); tréan (solas géar); goilliúnach (focal géar); searbh (blas géar); aibí, grinn (súil ghéar, intinn ghéar); gasta (siúl géar); díocasach (coimhlint ghéar); an-ghar do (dul géar ar an gcúinne); cleasach (ceannaí géar)
snaidhm dhúbailte (murab ionann agus snaidhm reatha)
snaidhm reatha (ar rópa)
láimhseáil, rith; teacht timpeall ar (dhuine, rud)
rith, bainistíocht (capall, gnó, a láimhseáil)
aon rud fliuch a ritheann mar uisce
i rith, i gcaitheamh (le linn na hoíche, m'óige)
draein, cainéal a dhéanann uisce reatha
rith croí le sceimhle, anbhá
stát atá á rith ag lucht an airgid; lucht airgid
tapa (rith mear); grod, tobann (gníomh mear); teasaí (duine mear)
chomh láidir is atá rud, láidreacht; fórsa, cumhacht (neart na tola, na gaoithe; de neart reatha); go leor, dóthain duine (tá neart ama againn); leigheas (dá mbeadh neart agam air); cumas (níl neart agam teacht as)
