SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
bun, foinse (bunús an chreidimh); rachmas (duine a bhfuil bunús aige); an chuid is mó de (tá bunús na hoibre déanta)
an chuid is crua de chorp ainmhí (Is í an chreatlach na cnámha ar fad le chéile)
críoch (tá deireadh leis an scéal); an chuid dheireanach; an chuid is faide siar (deireadh báid, deireadh cairte); clabhsúr (tá deireadh déanta, ite); tóin duine nó ainmhí
an chuid nó an ceann is measa (díogha na bhfear; díogha gach síne sioc)
an méid a fhanann gan ól de dheoch nó gan ithe de bhia, fuíoll nó deasca; aon rud gan mhaith, an chuid is measa de rud
duibheagán, an chuid is doimhne (i bhfodhomhain na farraige, na hintinne)
tromlach, an chuid is mó (de rud, d'uimhir etc.)
bruach, ciumhais, an chuid is faide amach (de rud)
an chuid is faide síos de rud, tóin (íochtar coca, in íochtar an ghleanna); bonn (íochtar bróige); sciorta (blús is íochtar); tuaisceart (íochtar na hÉireann)
an chuid is mó, níos mó ná leath an iomláin (de dhaoine); an difear idir an chuid is mó agus is lú de vótaí
cuid mhór; móramh, tromlach, an chuid is mó (mórchuid na ndaoine)
ponc (a haon pointe a dó); céim; spota, nóiméad (pointe fiuchta; d'imigh sé ar an bpointe); bior, rinn (pointe bioráin, pointe tíre); mír, sonra (argóint pointe ar phointe); aird de chuid an chompáis; scór i gcúrsaí spóirt (báire is dhá phointe)
ceann d'an-chuid substaintí atá le fáil i mbainne, uibheacha, feoil etc., agus atá riachtanach don duine is don ainmhí maidir le fás agus sláinte de
an séasúr is teo den bhliain, Meitheamh, Iúil is Lúnasa sa chuid seo den domhan
áit naofa; an chuid is beannaithe d'eaglais nó de theampall
sórt róba gan mhuinchillí a chaitheann baill d'oird chrábhaidh mar chuid dá n-aibíd; dhá chearnóg bheaga d'éadach olla a chaitear ar sreang thart ar an muineál sa tslí go mbíonn ceann acu ar ucht duine is an ceann eile idir na slinneáin, in ómós don Mhaighdean Mhuire, etc.
an scoth, an chuid nó an ceann is fearr
meáchan (lig sé a throm ar mo ghualainn); ualach, ciapadh (chuir sin trom ar m'intinn); an chuid is mó (tá trom na hoibre déanta); milleán (trom a chur ar dhuine faoi rud)
(an ceann) is airde nó is uachtaraí; den chuid is mó