Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
deimhneach
deimhniú
déin
déine
déirc
déirceach
déircínteacht
deireadh
deireanach
deireanaí
deireanas
deirfiúr
deirge
déirí
deiric
déiríocht
deis
deisbhéalach
deisceabal
deisceart
deisceartach
deise
deiseacht
Seans gur foirm é deireadh de:
abair »
deireadh fir1 críoch (tá deireadh leis an scéal); an chuid dheireanach; an chuid is faide siar (deireadh báid, deireadh cairte); clabhsúr (tá deireadh déanta, ite); tóin duine nó ainmhí ► ar deireadh thiar amuigh ar fad ► chun deiridh thiar ar fad, chun cúil ► faoi dheireadh i ndeireadh báire, faoi dheoidh ► deireadh seachtaine an Satharn agus an Domhnach
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
in áit nó i suíomh áirithe (ar neamh, ar scoil, ar do ghlúine, ar tosach nó ar deireadh); i staid áirithe (ar meisce, ar crith, ar sodar, ar do shuaimhneas, ar thoil Dé); faoi théarmaí áirithe (ar iasacht, ar cíos, ar phunt an ceann, ar mhaithe leat féin); i gcosúlacht (ar dhéanamh báid, ar dhath an óir); de réir (duine ar dhuine, céim ar chéim); agus ar mhórán slite eile (doras ar sheomra, faobhar ar scian, ceanúil ar pháistí, tá an t-ádh orainn, bhí fiacha troma air, ná bíodh eagla ort, etc.); ag tagairt d'aicsean i leith (seasamh, siúl, satailt, ar; ardú, doirteadh, aimsiú, ar; roinnt ar; ceilt, cosaint, ar; mhill siad an lá orainn; ná cuir as an solas orm); feidhmiú na gcéadfaí nó na hintinne (féachaint ar; smaoineamh ar; labhairt ar, glaoch ar; achainí ar)
deireadh saoil, éag
go deo, go deireadh an tsaoil
an pháirt is ísle de rud (ó bhun go barr); stumpa (bun coinnle); deireadh (bun cúrsa); foinse (bun scéil); aird (bun na gaoithe); lorg (bun ruda a chur); caipiteal nó suim le a bheith ag cur leis (bun agus biseach airgid)
ainmhí mór Astrálach le heireaball fada agus a chosa deiridh chomh láidir sin go dtig leis léim mhór fhada a thabhairt (Iompraíonn an ceann baineann a rudaí óga i bpóca faoina bolg)
deireadh a chur le; folú, goid; cur ar ceal
an chuid den chorp taobh thuas den mhuineál; meabhair, éirim aigne (fear a bhfuil an-cheann air); ceannaire, taoiseach (ceann teaghlaigh, ceann treora); barr (ceann tairne; ceann staighre, leapa); tús, tosach (ceann báid; chun cinn); deireadh (ceann téide); aonad (ceann amháin, dhá cheann)
ag deireadh (i gceann seachtaine); i bhfeighil, ag freastal ar (i gceann a ghnóthaí, dul i gceann oibre); le chéile (rudaí a chur i gceann a chéile)
go brách, go deo, i gcónaí, go deireadh an tsaoil
deireadh a chur le pósadh de réir dlí
(crích in abairtí áirithe) teorainn (críocha na tíre, na feirme); réigiún, limistéar (críoch Laighean); deireadh; críochnú (críoch an scéil); slacht (cuir críoch éigin ort féin; duine gan chrích); socrú saoil (tá iníon eile le cur i gcrích aige)
críoch nó deireadh a chur le rud, tabhairt chun críche
an taobh thiar de rud (cúl do chinn, cúl an tí); droim (cúl a thabhairt do rud; thug sé cúl lena mhuintir); deireadh (cúl an ghluaisteáin; an féar cúil); siar, taobh thiar (dul ar gcúl; clog a chur ar gcúl; marcaíocht ar cúla); taca, taisce (cúl airgid; cúl taca; an dream atá ar a chúl); iargúltacht (coillte cúil); folt gruaige; (le cluichí) (i) cosantóir (ii) báire
anáil, puth; beatha, anam (dé ghaoithe; tá sé i ndeireadh na déithe)
déanach; chun deiridh, i ndiaidh gach uile shórt; mall
go deireadh an tsaoil, go brách; ar fad (an-fhuar go deo)
ar deireadh thiar thall
scrios, ár; deireadh a chur le
triomú suas, draenáil; ídiú; díothú, deireadh a chur le
ainmhí sciathánach a bhfuil clúmh agus cleití air; rud óg an éin (éan circe, éan gé); rón óg; duine ait nó uaigneach (éan corr, éan deiridh an áil)
ceann, deireadh, foirceann (go hearr aimsire)
fuaim chaol cheoil a shéidtear amach trí bheola nó trí fhiacla leathdhúnta; puth, anáil (bheith i ndeireadh na feide)
breith breithimh nó giúiré ag deireadh trialach
líne bheag (-) idir dhá chuid de chomhfhocal nó idir dhá shiolla nuair is éigean focal a bhriseadh ag deireadh líne scríbhneoireachta nó cló
dul faoi gréine etc.; deireadh (fuineadh lae)
feithid chaol dhonn agus dhá phíce ar nós teanchaire as a deireadh
ainmhí sléibhe nó machaire cosúil le coinín mór agus cluasa fada agus cosa fada deiridh air
nóta míniúcháin; foclóir i ndeireadh scríbhinne
fágtha, fanta; chun deiridh (le hobair etc.)
nóta breise ag deireadh scríbhinne nó cáipéise
athrú ar dheireadh focail chun a fheidhm ghramadúil a léiriú
meath, teip, dul chun deiridh
ag tosú ag (ó thús go deireadh; ón taobh eile anall); a thagann as (duine ó Thrá Lí); de (d'fhógair sé ón altóir é); idir (míle ó chéile, i bhfad ón áit); ag teacht as (teas ón tine; cabhair ó Dhia); foinse (ó chroí nó ó bhéal; ná creid uaidh é); fáth, cúis (sáraithe ón lá, buí ó theas na gréine); díth (airím uaim é); gá (cad tá uait); leanúnachas (ó lá go lá, ó cheann ceann na tíre); ón uair a (ó bhí tú anseo cheana); mar gheall ar (ó tharla gur mar sin atá; ós agat atá an ceart) ó + an = ón; ó + a4 = óna; ó + is = ós; ó + ar3 = ónar; ó + ár2 = ónár
léim, geit; brí, anam (i ndeireadh na preibe; ag cur preab san ól); fód, scaob, misneach (fear a bhfuil preab ann)
teilgean, caitheamh, crústach (ag radadh cloch, báistí); (le capall etc.) speachadh lena chosa deiridh; ceáfráil, léimneach
loitiméireacht d'aon ghnó ar innealra, maoin etc., ag oibrithe, naimhde le linn cogaidh nó aon duine ar mian leis deireadh nó stop a chur le scéim nó cuspóir nó plean éigin
oscailt, bogadh (snaidhm a scaoileadh; téad a scaoileadh); ligean le (príosúnach a scaoileadh saor; scaoil den iall é); scor, scaipeadh (scaoil an tionól); cealú, deireadh a chur le (pósadh, conradh, a scaoileadh); maolú, fuascailt (brón a scaoileadh); foilsiú (rún a scaoileadh); lámhach (gunna a scaoileadh, duine a scaoileadh le gunna)
scaoileadh (capall a scor); scaradh, briseadh (scor ciorcaid); deireadh a chur le (scor cruinnithe); sos ó obair; deireadh (buille scoir)
scrabha, rian, riast (scríob iongan; scríob i dtalamh); iarracht, seal (scríob oibre; den chéad scríob); marc, teorainn (ceann scríbe, i ndeireadh na scríbe); ráig, ruaill (d'aon scríob amháin); drochaimsir, stoirm (tá scríob ar an oíche; amuigh faoin scríob)
scagadh; ísliú, ciúnú (lig don uisce síothlú; shíothlaigh an ghaoth); dul chun deiridh, bású
lorga; rúitín; sáil; laincis; spor (cloiche, talún); deireadh (báid, cairte)
clár leathan adhmaid nó miotail ar insí ar dheireadh báid nó eitleáin lena stiúradh; smacht (stiúir a chur ar pháistí); claonadh, gotha, geáitse (stiúir chainte, throda; stiúir bháistí ar an lá); cuma, fuadar (tá stiúir nimhe air)
teacht slán; bisiú, teacht chugat féin; filleadh (téarnamh ó thuras); druidim le (ag téarnamh chun baile, ar am luí); teacht (ar an saol); teacht chun deiridh, bású (ó théarnaigh uainn an buachaill beo)
an treo a dtéann an ghrian faoi; taobh an chúil nó an droma de rud (tá sé taobh thiar díom); ag an deireadh (i ndeireadh a shaoil thiar; tráthnóna thiar); i bhfad siar (thiar sa seanreacht); cúl (tá thiar orm le mo chuid oibre)
siota báid; bord deiridh báid
deireadh, rumpa; cúl (do thóin a thabhairt le duine); íochtar (tóin báid; tóin na farraige); an ceann is faide síos (tóin an tí, an baile); bonn (thit an tóin as)
ó bhonn, ó thosach (ó thús go deireadh)
