Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
sámhán
samhlaíocht
samhlaoid
samhlú
samhnas
sámhnas
samhradh
sampla
samplach
sampláil
samplóir
San
-san
sanas
sanasaíocht
sanatóir
sanctóir
santach
santú
saobh
saobhadh
saobhnós
saochan
sampla fir4 solaoid, cás a thugtar le cásanna eile a léiriú; duine nó rud a fhónann mar phatrún le leanúint nó le seachaint (ní maith an sampla dá chlann é); cuid bheag de rud a léiríonn cad é mar shórt é an t-iomlán (sampla de mo chuid oibre); comhartha iontais (samplaí is míorúiltí); ainniseoir bocht
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
(sa ghramadach) ainm duine nó ruda (mar shampla, is ainmfhocail iad buachaill, Seán, capall, áit)
an ceann polaitiúil atá ar Roinn Stáit, mar shampla, an tAire Oideachais
líne réadach nó shamhailteach trí lár ruda a gcasann an rud uirthi, mar shampla casann an domhan ar an ais atá idir an Mol Thuaidh agus an Mol Theas
ceimiceán (peinicillin mar shampla) a ghíomhaíonn in aghaidh baictéar dainséarach
stuif a úsáidtear chun blas a chur ar bhia, mar shampla, piobar, mustard, etc.
(le gramadach) céim thar an ngnáthchéim ag aidiacht (níos faide níos mó mar shampla)
airgead a íoctar as úsáid maoine duine eile, a theach nó a charr mar shampla; cáin; luach (cíos an tobac)
fíor chearnach agus sé aghaidh chearnacha uirthi ar nós dísle; uimhir méadaithe fúithi féin faoi dhó, mar shampla, ciúb an 2 = 2 x 2 x 2 = 8
cuid d'abairt a bhfuil ainmní agus faisnéis dá chuid féin ann (mar shampla - cé go raibh an t-uisce fuar chuamar ag snámh - clásal atá sna focail sa chló iodálach); cuid ar leith de chonradh etc.
corp beag; mír nó meall beag bídeach (Tá na milliúin coirpín i bhfuil, mar shampla)
aontas stát nó náisiún a ritheann a ngnóthaí baile féin ach a ghníomhaíonn le chéile i gcúrsaí náisiúnta nó idirnáisiúnta (Stáit Aontaithe Mheiriceá, mar shampla); comhcheangal
ceangal, nasc, focal a cheanglaíonn dhá abairt nó dhá fhocal le chéile (ach agus agus, mar shampla)
uimhir nach bhfuil in roinnte ar 2 (1, 3, 5, 7, 9 mar shampla)
dúil bheo, aon ní atá cruthaithe, éan nó feithid nó ainmhí, mar shampla; duine anbhann, duine bocht lách (an créatúr bocht)
ainmhí a chreimeann (luch, coinín, iora, mar shampla)
sampla, léiriú; slacht, néatacht; áille, deise; ortha, geis
ball nua d'eagraíocht (an t-arm nó na Gardaí, mar shampla)
sampla, patrún
ag imeacht ar fán; gan feidhm, gan mhaith (is fánach an obair agat í); neafaiseach, gan smaoineamh (sampla fánach); ócáideach, corr (ceathanna fánacha); suarach, gan tathag (is fánach an chúis a bhí leis); gan a bheith flúirseach (barra fánacha)
breith nó rialú a tugadh san am atá caite agus a thógtar mar shampla nuair a bhíonn a leithéid i gceist arís
substaint i bhfoirm gaile a úsáidtear le haghaidh teasa nó cócaireachta (gás guail mar shampla) (Tá gáis eile ann a mhaolaíonn pian agus tuilleadh atá nimhneach)
(sa ghramadach) den mhodh a ghuíonn beannacht, mallacht etc., ar aon dul i bhfoirm leis an bhfoshuiteach (go dtaga do ríocht; nár lige Dia sin, mar shampla)
clúdach nó deighilt le stuif (rubar nó plaisteach mar shampla) nach ligeann teas nó leictreachas tríd (Bíonn sreanga leictreachais inslithe)
taom éadrom de ghalar a thabhairt do dhuine trí fhrídíní an ghalair sin a instealladh ina chorp (mar shampla, gearradh na bolgaí)
léiriú poiblí ar thuairim, le mórshiúl nó cruinniú, mar shampla
tóg é seo mar shampla, éist leis seo
cúis le rud a dhéanamh nó gan a dhéanamh; pardún (gabh mo leithscéal); sampla bocht (de rud)(an leithscéal scine seo)
aon rud sa talamh is féidir a thochailt agus a úsáid (mar shampla, ór, iarann, gual, clocha lómhara)
ceann de na snáithíní go léir sa chorp a thugann mothúcháin (teas, fuacht, pian, mar shampla) ó gach cuid den chorp go dtí an inchinn agus a iompraíonn teachtaireachtaí ar ais a chuireann gníomh i bhfeidhm
náid, dada, faic; an figiúr 0; an pointe ag a dtosaíonn aon scála (an marc 0 ar theirmiméadar, mar shampla)
(sa cheol) sraith d'ocht nóta (ó C meánach go dtí an C taobh thuas de, mar shampla)
soláthairtí míleata (gunnaí móra agus armlón mar shampla)
gréasán ornáideach, mar a bhíonn ar bhrat urláir nó ar pháipéar balla; sampla, eiseamláir (patrún a thógáil le duine); sampla le cóipeáil (patrún gúna)
líníocht, péintéireacht nó grianghraf; portráid; scannán pictiúrlainne; macasamhail (is é pictiúr a athar é); sampla álainn (is í an pictiúr mná í)
píosa miotail amháin a chlúdach le brat de mhiotal eile, nicil nó airgead mar shampla
grúpa daoine den aon aicme amháin, mar shampla páistí sa bhliain chéanna ar scoil; líne daoine; céim (tá siad ar aon rang amháin)
glacadh páirte (i rud); aidiacht a dhéantar as briathar (mar shampla, maide briste, teach ligthe ar cíos, scanraithe roimh dhuine)
focal beag a chuirtear roimh ainmfhocal lena thaispeáint cén bhaint atá aige le focal eile (mar shampla; ar, as, ag, do, de, i, ó etc.)
ainmhí fuilfhuar snámhaíochta agus craiceann gainneach air (mar shampla, nathair, earc luachra nó crogall)
a bhaineann le reitric; (le ceist) ní ar thóir eolais ach mar ráiteas ann féin (mar shampla, nach bhfuil an ceart agam?)
a fhónann mar shampla
sampla a thógáil nó a thriail
aon ní atá marcáilte go rialta agus a úsaidtear mar chaighdeán tomhais (mar shampla, teirmiméadar); sraith nótaí ceoil ag éirí nó ag titim agus áirithe thomhaiste eatarthu; toisí pictiúir, cuspa, plean, etc., tarraingthe i gcoibhneas leis an rud féin (mar shampla, cuspa d'fhoirgneamh ar scála, mapa tarraingthe ar scála 1" in aghaidh an mhíle)
samhail chomh háibhéalach sin de dhuine go dtugann sí cosúlacht ait nó mhagúil air (mar shampla, srón mhór ar dhuine agus í tarraingthe mar ghob mór)
dul siar ar rud (ceist uimhríochta, mar shampla) féachaint an bhfuil sé i gceart
fuaim a dhéanann focal nó cuid d'fhocal (mar shampla, siolla amháin atá sna focail fear agus bean, agus dhá shiolla an ceann sna focail cailín agus buachaill); nóta (siolla ceoil); puth (siolla gaoithe); rian, luid (bhí siolla den ádh ort)
píosa beag miotail le scaoileadh as gunna (mar shampla, piléar)
focal deas ar rud atá míthaitneamhach (mar shampla tá sé ar shlí na fírinne in ionad tá sé marbh)
léiriú, sampla
rudaí atá gaolmhar le chéile a chur le chéile (mar shampla, litreacha san oifig shórtála)
