Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
aosánach
aosta
aosú
aothú
ápa
ar
ár
ara
árach
árachas
arae
araí
araicis
araiciseach
araid
araile
araíocht
araíonacht
araltas
arán
arann
aranta
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
mír chéime (a ghéire atá sé, ar a dhéanaí)
rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
casta ar a chéile, in aimhréidh, i bhfostú
dlí a ritheann parlaimint tíre (acht parlaiminte); conradh; coinníoll (ar acht go)
cumas ar obair nó ar chruatan nó ar chostas a sheasamh; maoin, saibhreas
dhá chnapán bheaga feola ar chúl na sróine a chuireann isteach ar an anáil nuair a atann siad
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
rópa nó strapa ar cheann capaill, asail etc., chun é a sheoladh nó a cheangal
na gáis atá san atmaisféar thart orainn agus a thugann anáil dúinn; anáil bheag ghaoithe; spéir; aeráid
cailín a bhíonn ag freastal ar phaisinéirí ar bord eitleáin
corraíl leictreach san aer a chuireann isteach ar chumarsáid raidió agus teileafóin
achainí (Dia a agairt); díoltas a imirt, sásamh a bhaint amach (coir a agairt ar dhuine)
comhrá; caint a chur ar (dhuine)
lot a dhéanamh ar rud
na litreacha ar fad a úsáidtear i dteanga agus iad in ord speisialta
fráma ar bhalla le huirlisí a choinneáil ann
focal a chuirtear le hainmfhocal chun ciall bhreise a chur leis, ar nós arán donn
oifigeach airm a bhíonn ag freastal ar ardoifigigh
galar ar chealla an choirp a fhásann agus a leathann
staid an atmaisféir (teas, fuacht, grian, fearthainn, etc.); (aimsir mhaith, drochaimsir); am, ré nó tréimhse; tráth den bhliain (aimsir na Nollag); tréimhse sheirbhíse le duine eile (in, ar, aimsir ag); foirm den bhriathar a léiríonn an gníomh a bheith láithreach, caite nó fáistineach, etc. (tá, bhí, beidh; cuireann, chuir, cuirfidh)
díriú (mar ghunna) ar mharc; marc a bhualadh; ionsaí; teacht ar rud a bhí á lorg
planda a n-úsáidtear a shíol chun blas a chur ar arán
bád a choinneáil sa bhall céanna ar an uisce; fanacht ar foluain gan chorraí san aer
an focal aithne a thugtar ar dhuine nó ar rud nó ar áit; cáil, clú; ainmfhocal
pláta miotail a bhfuil ainm duine air (ar dhoras tí nó seomra de ghnáth)
a bhaineann le hainmhithe, ar chuma an ainmhí; brúidiúil
ainm a thabhairt ar; duine a mholadh (do phost, etc.); (lá, áit, etc.) a spriocadh
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
miotal geal luachmhar ar féidir snas breá a chur air chun earraí agus ornáidí luachmhara a dhéanamh; boinn mhiotail nó nótaí bainc chun íoc as rudaí; saibhreas (fear airgid)
díol, tuillteanas (is maith an airí air é); duine ar fiú nó ar cóir rud a dhéanamh dó
cinnteacht, siúráil (áirithe a bheith agat ar rud); suim nó méid chinnte, cion, roinnt (an áirithe chéanna airgid)
líne réadach nó shamhailteach trí lár ruda a gcasann an rud uirthi, mar shampla casann an domhan ar an ais atá idir an Mol Thuaidh agus an Mol Theas
pionna nó fearsaid ar a gcasann roth
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
tor síorghlas agus caora corcra air as a ndéantar ola aitil
tor glas deilgneach a dtagann bláth buí air
céannacht duine nó ruda a bheith agat toisc gur bhuail tú leis cheana; aitheantas a thabhairt do (ní aithníonn sé a ghaolta feasta); idirdhealú (aithint idir an mhaith agus an t-olc); brath, mothú (d'aithin sé go raibh fearg orm)
a bhfuil aithne mhaith air, cáiliúil
buairt faoi rud éigin a rinne tú nár cheart duit a dhéanamh; brón (tá aithreachas orm)
insint arís mar a tharla (eachtra a aithris); a rá de ghlanmheabhair (dán a aithris); déanamh mar a dhéanann duine eile (dá ndéanfá aithris ar d'athair); labhairt, siúl, etc. cosúil le duine eile le greann (maith ag aithris)
sealbhú (áitribh etc.); díriú ar (obair etc.); aighneas, argóint; cur i bhfeidhm in argóint (rud a áitiú ar dhuine)
a bhaineann le háit nó le ceantar ar leith
substaint, ar nós sóid loiscneach nó potais, atá i gcontráil cheimiceach le haigéad agus neodraíonn siad a chéile nuair a mheasctar iad
buíochasú Dé (ar son ruda)(bia, an tsláinte, a altú)
an uair ar an gclog; pointe ama áirithe, ócáid (an t-am seo inné); uair nó aimsir speisialta (am dinnéir); tráth ceart (bheith in am do rud); séasúr (an t-am seo de bhliain); ré, aimsir (an t-am fadó); tráth den saol (tháinig an t-am dó ciall a bheith aige); fad saoil (ár n-am ar an saol seo)
duine a dhéanann rud le taitneamh dó agus ní ar airgead, duine gan mórán cleachtaidh ar rud ach ar breá leis a bheith ag gabháil dó
ainmhí (ar nós frog nó rón) a dtig leis maireachtáil ar uisce agus ar talamh
áit a mbíonn drámaí agus taispeántais stáitse ar siúl
