Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
donas
donasaí
donn
donnú
dó-ola
doraitheacht
do-ranna
doras
dorcha
dorchla
dorchú
dord
dordánach
dorn
dornáil
dornasc
dornásc
dornchla
dorrga
dorú
dos
dosaen
doscaí
doras fir1 comhla ar insí ar féidir í a oscailt agus a dhúnadh i dteach nó i seomra nó i gcupard; an oscailt ina bhfuil an chomhla; (sheas sé sa doras); oscailt, mar a bheadh ar chneá
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
réamhfhocal in ionad do, de (doras a dhúnadh, bainne a ól, chuaigh sé a chodladh); (a chois na tine; a seacht a chlog)
san ionad nó ar an ócáid (ag an doras, ag an damhsa); foinse (chuala mé agat féin é); i dtuairim (tá sé ina fhear uasal acu); i seilbh (is agat is fearr é); i bpáirt le (tá comharsana maithe againn); ag freastal ar (bhí an dochtúir aici); ag tagairt do thréithe nó staid nó eolas nó scil nó mothú nó imeachtaí nó dualgas nó fiacha nó buntáiste nó am nó faill etc. (bíodh ciall agaibh; bhí saol breá againn, tá léann acu, dá mbeadh snámh aige, tá cion aici air, bhí cluiche maith againn, tá an obair le déanamh agam, bhí airgead agam air, tá tosach agat orm, dá mbeadh bliain eile againn); le haidiacht (tá sé trom agat, ba mhaith againn é); le hainm briathartha (ag ithe, ag ól, ag díol, ag caint)
pláta miotail a bhfuil ainm duine air (ar dhoras tí nó seomra de ghnáth)
píosa iarainn nó adhmaid le doras nó geata a choinneáil dúnta
doras nó geata a dhúnadh le bolta
lámh iarainn ar dhoras a bhuailtear chun go n-osclófaí duit
fáscadh nó luí ar rud (cnaipe a bhrú; brúigh síos sa mhála é); sá romhat nó uait (brúigh isteach an doras); plód (brú mór daoine); mionú le meáchan nó le buillí (prátaí a bhrú); tathant (ag brú dí ar dhuine); srianadh (brúigh fút an fhearg)
béal; béal gan fiacla, drandal; pus ainmhí; oscailt (cab an dorais; cab leice); liopa
ar bheagán radhairc; gan aon radharc, dall; dúnta (doras, cosán, caoch)
flapa ar insí a dhúnann agus a osclaíonn (comhla dorais, comhla cofra, comhla fuinneoige); gaireas a rialaíonn rith leachta nó gáis nó gaile
a bhfuil doirse air, lán de dhoirse
duine i mbun dorais i bhfoirgneamh
dúnadh (doras, leabhar, a dhruidim); teannadh (druid isteach leis an tine; druid aníos anseo; druid amach uaim)
imeacht ó áit nó ó rud; ligean do rud fanacht, nó é a chur, mar a bhfuil sé (doras a fhágáil dúnta; fuílleach a fhágáil); titim siar, teip (fágadh sa rás é); cur nó gan a chur san áireamh (fágann sin gur fíor é); laige, locht (tá fágáil éigin ann); geasa (d'fhág sé na fágálacha sin orainn)
taca adhmaid nó cloiche os cionn dorais nó fuinneoige
fuinneog os cionn dorais (i bhfoirm leathchiorcail de ghnáth)
fórsa a imirt (ar rud); (doras, glas etc.) a bhrú agus a oscailt le fórsa
oscailt i gclaí nó i bhfál le dul isteach nó amach tríd cosúil le doras; bac slí is féidir a dhúnadh agus a oscailt
gléas daingnithe láidir do dhoras nó do gheata nach féidir a oscailt ach le heochair; greim docht iomrascála
an spás taobh istigh de dhoras tosaigh tí; an príomhsheomra i bpálás nó i dteach mór; seomra mór a úsáidtear ar ócáidí speisialta (halla rince); teach mór poiblí (halla baile, cathrach)
lúb chun doras nó geata a dhúnadh
dúnadh (d'iaigh sé an doras); fraitheacha (níl greim faoi iamh an tí)
siúnta miotail ar dhoras, ar gheata nó ar chomhla chun iad a dhúnadh agus a oscailt
barra beag adhmaid nó miotail le doras nó geata a dhúnadh
gan spás do níos mó ann (soitheach lán; lán go doras); líonta go maith (sparán lán d'airgead); clúdaithe (áit lán de dhaoine, de choiníní); líonta ar fad (le taoide) (tá sé lán); líonta le mórtas (tá sé lán de féin); gach pioc (tá sé lán chomh holc leis)
oscailte amach nó isteach (tá an doras ar leathadh)
bogadh anonn is anall (doras ag luascadh le gaoth; cliabhán a luascadh)
insí (dorais etc.)
toirtiúil (teach mór); iomadúil (suim mhór airgid, scata mór daoine); fada (aois mhór); ard (clú mór); fial (croí mór); fairsing (difríocht mhór); dian (pian mhór); láidir (fonn mór cainte; gaoth mhór); tábhachtach (ócáid mhór); príomh- (an doras mór); bródúil (tá sé mór as féin); luite le, tugtha do (dream mór peile)
cnap cruinn miotail mar a bhíonn ar chomhla dorais; liathróid bheag
bearna, scoilt, poll; rud atá dúnta a fhuascailt (doras, bosca, leabhar, do bhéal, a oscailt)
píosa dronuilleogach adhmaid, gloine etc., agus ciumhais air go minic (painéil dorais); grúpa daoine atá tofa go speisialta (chun gníomhú ar ghiúiré nó chun ceisteanna a fhreagairt i gclár raidió nó teilifíse)
torann tobann trom (mar a dhéanfadh doras ag dúnadh)
tógáil chosanta ón tsíon taobh amuigh de dhoras tí; áirse; halla tosaigh; pasáiste
bac, stop a chur le (bruíon a stopadh; stop sé ag an doras mé); stad (carr a stopadh); blocáil, coinneáil siar (fuil, abhainn, a stopadh; stop sé punt as mo phá); scor d'obair, de ghluaiseacht etc. (stop an clog; ní stopann sé ach ag caint); cur fút (cá bhfuil tú ag stopadh?); tachtadh (tá mo phíopa stoptha)
leac dorais (tí); bonn fuinneoige
trasna (thar muir; léim sé thar claí; dul thar (an) abhainn); os cionn, de dhroim (bhí uisce thar glúine air; chuaigh an roth thar a chos; bhí sé ag cur thar maoil); níos faide ná (ghabh sé thar am; ná tar thar an doras; tá mé thar m'eolas); níos mó ná (níl sé thar leathmhíle, thar na ceithre fichid); seachas (ní aithním thar a chéile iad; an lá seo thar laethanta na bliana)
toradh milis crua; aon rud ar dhéanamh úill (úll na scornaí; úll an chromáin; úll dorais)
ceann de chuaillí fhráma an dorais; taca, teannta
