Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
líofa
líomanáid
líomatáiste
líomhadh
líomhán
liomóg
líomóid
líon
líonadh
líonán
líonmhar
lionn
líonóil
líonolann
líonra
líonrith
lionsa
líontán
líontóireacht
liopa
liopard
liopasta
lios
líon1 fir1 eangach; fíochán (líon damháin alla); raon, lé (i bhfad as mo líon)
líon2 fir1 fás a ndéantar snáth lín agus línéadach as na snáithíní atá ann
líon3 fir1 uimhir nó suim iomlán (líon tí, líon fear); lán (líon suíochán an halla)
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
beart faoi ascaill; triantán éadaigh curtha isteach in ascaill cóta etc. chun é a líonadh amach
mála líonta d'aer te nó de ghás a éiríonn in airde sa spéir
an gharbhchuid de líon a ghlantar as sula ndéantar snáth de
líonadh amach, boilsciú, at
líonadh aráin etc. in éan rósta; ceirín; bolg, aon rud séidte
uaim nó siúnta a líonadh chun uisce a choinneáil amach
an méid a líonann nó a thógann árthach
húda; cába, clóca; faighneog; colg feirge, círín (chuaigh siad i gcochall a chéile); líon nó eangach i bhfoirm póca chun iasc a thabhairt isteach
maide ar a gcastar slám lín nó olla sula sníomhtar ina shnáth é; caoluisce
gasra daoine le chéile, cuideachta; líon tí, clann
casadh (cor i mbóthar, i rópa, cor a bhaint as giorria); corraí (gan chor); babhta (cor iomrascála); caitheamh amach (cor lín); cás (cora crua an tsaoil, cad is cor dó?); camhrú (tá cor sa bhainne, san fheoil); (le ceol, rince) ríl (cor ochtair, cor na sióg); ord (as cor)
iomrascáil; cur líonta (ar iasc)
ropadh, sá (cuireadh i bpríosún é; scian a chuir i nduine); tabhairt ar staid áirithe (duine a chur i gcruachás; chuir sé ina thost é); léiriú (rud a chur in iúl, a chur i nGaeilge); líonadh le (chuir sé neart ionainn); dul i (cur sa siúl; cur in aghaidh nó i gcoinne ruda)
a léiríonn scaradh etc. (bain di é; scoir sé den obair); greamú, leanúint etc. (ceangail den chrann é; ná lean den chaint sin); suíomh (taobh thall den abhainn); bunús (duine de na Gearaltaigh; earraí de dhéantús na hÉireann); ábhar, líon (déanta d'adhmad; lán de dhaoine); cineál (amadán de dhuine, a leithéid de lá); cuid (an chéad lá den mhí; duine díobh); modh, meán (éirí de léim, briseadh de thaisme é); méid, oiread (ní raibh sé de chiall aige fanacht); mar iarthagairt (maidir liomsa de; ní fearr liom rud de); cúis, fáth (dá bhrí sin, dá bharr sin); fad aimsire (de shíor, de ghnáth); de + a4 = dá4 ; de + an = den; de + ar = dar3 ; de + ár2 = dár1 ; de + ar3 = dár2
lúba de rópa, súil ribe, gaiste; cor (éisc, lín etc.); babhta (tá dol eile sneachta air); gasra, scata; suim (dol maith airgid)
comhla, geata, clúid etc. a tharraingt ar rud, iamh; tarraingt le chéile, fáscadh (casóg a dhúnadh); clabhsúr, bailchríoch (dúnadh dáin); líonadh (poll a dhúnadh; dhún an ceo isteach orainn)
rian, lorg; bearna nó mant ar dhéanamh V; paiste a líonann poll in éadach etc.; scór, fáirbre
sreanga snaidhmthe ar a chéile ina ngréasán mogall chun breith ar iasc, éin etc., líon
an chuid d'ainmhí, d'eitleán etc., a ghobann uaidh siar; an taobh thiar de dhuine nó de rud (ná bí crochta as m'eireaball; líon eireabaill); íochtar (eireaball cóta, léine)
toirtín oscailte agus é líonta le sólaistí milse
ní an choirp in uisce; bá, fliuchadh (folcadh ón mbáisteach); tumadh (folcadh lín)
folús; post gan líonadh
líonadh suas nó amach; pulcadh, líonadh thar fóir; iomlánú; breis mar chúiteamh ar easpa éigin; leathanaigh bhreise a chuirfí amach le nuachtán nó le hiris
líonadh báid nó loinge; lucht, lasta
a oiread is a líonann (lán loine, seomra, sráide); líon (lán gráin i ngunna); líonadh, taoide lán (lán mara); mórchúis, mórtas (is mór an lán atá faoi); cuid mhaith (a lán daoine; shiúil sé a lán)
gan spás do níos mó ann (soitheach lán; lán go doras); líonta go maith (sparán lán d'airgead); clúdaithe (áit lán de dhaoine, de choiníní); líonta ar fad (le taoide) (tá sé lán); líonta le mórtas (tá sé lán de féin); gach pioc (tá sé lán chomh holc leis)
éadach déanta as líon
a dhéanamh lán nó éirí lán; (le taoide) teacht isteach; an méid nó an rud a líonann (tá líonadh sa bhia sin); búiste (gé a líonadh; líonadh a chur i ngé)
líon beag; líon mion (líontán gruaige)
iascach le líonta
líonadh le hualach, ládáil; gunna a líonadh le piléir
soláthar, líonadh; cur thart, stuáil
fáinne nó rud ar dhéanamh fáinne; (lúb i slabhra, cleas na lúibe; lúb ghruaige); cor, casadh (lúb abhann, lúb i mbóthar); cúinne, cúil, ciorcal (i lúb an ghleanna, na coille); líon, mogall lín (iasc i lúb, i lúba an diabhail); cor cniotála (lúb ar deiseal); crúca pota, corcáin; cor, cleas (is iomaí cor is lúb ann); haspa
líonadh, ládáil
sac sa chorp atá líonta de dhomlas
toirt, líon, méid (le ar, cá, cé, dá)(ar mhéad mo mhuiníne as; cá mhéad duine atá ann? dá mhéad a ngrá dá chéile)
líon, uimhir, tomhas, suim (an méid airgid atá acu, an méid oibre a rinneadh, an méid agaibh atá i láthair)
ola a dhéantar as síol an lín
séideadh nó bolgadh amach; sacadh, líonadh (tú féin a phlucadh le bia)
aimsiú, díriú (gunna a phointeáil ar rud); scoilteanna balla a líonadh
sacadh (tú féin a phulcadh le bia); líonadh suas (tá an áit pulctha leo); plód, plódú
síol lín
líon, eangach
liosta (earraí etc.); clár (ama etc.) ina leagtar amach na hamanna atá socair do chúrsaí áirithe; foirm agus spásanna uirthi chun mioneolas a líonadh isteach iontu
análú amach, aer a thiomáint amach as an mbéal; síobadh aeir, gaoithe etc. (séidfidh an oíche fós); líonadh le haer (balún a shéideadh); lasadh agus at (aghaidh shéidte); cur go fras (ag séideadh fola); caitheamh (séid isteach ansin é); ionsaí (shéid siad ar an obair); cur suas, griogadh (ag séideadh fút a bhí sé)
ábhar fuála nó cniotála nó fíodóireachta déanta ina shnáitheanna as olann nó as cadás etc.; fíochán, líon (snáth damháin alla)
líon a shnámhann le sruth nó taoide
duail a chur in adhmad; pionnaí a chur síos; (le gunna) lódáil; líonadh (le bia)
líonadh agus trá na farraige dhá uair sa lá trí tharraingt na gréine agus na gealaí; tuile agus aife na farraige; sruth ag rith tríd an bhfarraige le linn tuile nó aife; tamall maith
