Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
ólta
óltach
olú
olúil
ómós
ómósach
ómra
onnmhaire
onnmhairiú
onóir
onórach
onórú
ópal
ór
oracal
óraice
óráidí
oráiste
óraithe
órang-útan
órbhuí
ord
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
ón aird thuaidh
ionsaí tobann ón aer
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
i vásta, millte, ó mhaith (rud a chur amú ar dhuine); ar seachrán ón mbóthar ceart (dul amú)
ón taobh thall, i leith anseo
ón aird theas
ón aird thiar; ón taobh thiar (tar aniar ó mo chúl); ó bheith sínte siar (d'éirigh sé aniar sa leaba); chugat féin (tá teacht aniar ionat)
ón áit thíos; ó íochtar tíre; ó áit íseal sa saol; tagtha ar barr talún (tá an geamhar aníos)
ón aird thoir
ón áit thuas; íslithe (tá luach an stoic anuas); i dtagairt (ní mise a tharraing a ainm anuas); ar bharr (cuir éadach anuas air); sa mhullach (tá m'athair anuas orm)
tógáil in airde (ardú ón talamh); cur suas nó chun cinn (ardú céime); dul suas (cnoc a ardú); tógáil (rud a ardú leat)
sean; ón tseanaimsir
ceann de na feadáin chaola a bheireann an fhuil ón gcroí go dtí baill eile den chorp
tomhas faid ón uillinn go barr na méar
labhairt i gcaoi go síltear nach ón gcainteoir féin atá an chaint ag teacht ach ó phuipéad, etc.
ball éadaigh ón gcoim síos a bhfuil dhá osán air leis na cosa a chlúdach, treabhsar, triús
fógra faoi shéala ón bPápa
bunsileán, bun an dín a chrochann amach ón mballa
bialann ina bhfaigheann duine an bia dó féin ón gcuntar
daoine beo den chineál céanna, a tháinig ón sinsear céanna, ar aon dath craicinn nó tréithe etc., le chéile; muintir, sloinne
cuar cruinn ceart agus é dúnta, agus gach pointe den chuar comhfhad ón lár; fáinne
cromadh, lúbadh; dul nó cur ar claon; luí le (claonadh leis an obair); imeacht ó (claonadh ón bhfírinne); casadh (chlaon sé mo chuid cainte)
an chuid den chorp síos ón gcoim ar an dá thaobh lena n-áirítear barr chnámh na leise, cromán
fógairt craobhscaoileadh (craoladh ón altóir, ar an raidió); craolachán
an píobán mór ón scornach go béal an ghoile; oscailt, béal (craos foirnéise, craos gunna); an iomarca bia nó dí (peaca an chraois)
bonn iarainn faoi chapall agus é tairneáilte faoina chrúb mar chosaint ón talamh uirthi
duine ón deisceart
ón deisceart, a bhaineann leis an deisceart
braon leachta; braon uisce ón tsúil le linn goil
(le focal) bunú ar fhocal eile (aidiacht díorthaithe ón ainmfhocal) e.g. géagach ó géag
prionsabal daingean (dlí an nádúir, dlí Dé); cód rialacha le tír a rialú (cuid acu ón bparlaimint agus cuid eile bunaithe ar chleachtas); caingean, cúis (dul chun dlí le duine); prionsabal eolaíochta (dlíthe na ceimice); gnáthnós imeachta nó iompair (dlí an mhargaidh)
íocaíocht ón stát do dhuine atá gan jab
ón taobh amuigh, strainséartha, iasachta
ceann de na cnámha cuara a thagann ón gcnámh droma thart ar dhá thaobh an bhrollaigh mar chliabh cosanta; ceann de na lataí adhmaid i gcabhail báid
ón am seo amach (ní fheicfear feasta iad); anois díreach (beidh mé ag imeacht feasta)
glaoch amach go hard agus go soiléir (rud a fhógairt ón altóir); dearbhú go poiblí (cogadh a fhógairt); poibliú (earraí a fhógairt); ordú, bagairt (duine a fhógairt as an teach); rabhadh (is maith an aire an fhógairt)
ní an choirp in uisce; bá, fliuchadh (folcadh ón mbáisteach); tumadh (folcadh lín)
duine de do mhuintir féin; cóngas, ceangal idir dhaoine a tháinig ón aon sinsear
gabháil fhoinn trí léim in airde ón ngnáthraon gutha agus anuas arís
an chnámh ar an dá thaobh den aghaidh siar ón smig
duine de chine fáin a shíolraigh ar dtús ón India agus a bhíonn ag siúl rompu i gcónaí
duine ón iarthar
ón iarthar, a bhaineann leis an iarthar; iargúlta
ón áit amuigh go dtí an áit istigh; in éineacht le (chuir sé punt isteach leis); muinteartha (bheith isteach le duine; bíonn siad isteach is amach le chéile)
cineál iomrascála a tháinig ón tSeapáin
(láimh in abairtí áirithe) an ghéag ón ngualainn anuas; crobh, an chuid den ghéag ón rosta anuas; páirt (lámh chúnta, lámh a bheith agat i rud); riar, stiúradh (cúram a ghlacadh ar láimh); scil (tá an-lámh aige); obair (rinne sé an-lámh air); comhiarracht (ag obair as láimh a chéile); coinneáil, cosaint (tugadh ar láimh é); cúram (faoi láimh dochtúra); gealltanas (seo mo lámh duit); diúltú (droim láimhe a thabhairt le duine); foréigean, neart (lámh láidir, an lámh uachtair); síniú (cuir do lámh leis sin); peannaireacht, scríobh (is deas an lámh atá aige); biorán (lámha cloig); an chuid de rud a mbeirtear greim air (lámh buicéid, maide rámha); tomhas (le capall) ceithre horlaí, (le hiasc, plandaí etc.) trí cinn
ambasadóir ón bPápa; toscaire
tosach na coise ón nglúin go dtí an troigh; cos, gas (lorga planda, lorga crainn)
an chuid de bhall éadaigh a chlúdaíonn an ghéag ón ngualainn anuas
