TORTHAÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
muintir bain2 lucht gaoil (mo mhuintir féin); lucht, daoine (muintir na háite); cine (Muintir Laoire, Muintir Shearcaigh)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
a bhaineann linne (ár muintir, ár dtír)
cur i bhfolach, coinneáil faoi rún (an fhírinne a cheilt); cosc (ná ceil a chuid air); séanadh (do mhuintir a cheilt)
daoine beo den chineál céanna, a tháinig ón sinsear céanna, ar aon dath craicinn nó tréithe etc., le chéile; muintir, sloinne
seasamh nó taobhú (le) (cloí le do mhuintir, le d'fhocal)
muintir aon tíre a chuireann fúthu i dtír eile
an taobh thiar de rud (cúl do chinn, cúl an tí); droim (cúl a thabhairt do rud; thug sé cúl lena mhuintir); deireadh (cúl an ghluaisteáin; an féar cúil); siar, taobh thiar (dul ar gcúl; clog a chur ar gcúl; marcaíocht ar cúla); taca, taisce (cúl airgid; cúl taca; an dream atá ar a chúl); iargúltacht (coillte cúil); folt gruaige; (le cluichí) (i) cosantóir (ii) báire
gaol, cóngas; gaolta, muintir, cine
duine de do mhuintir féin; cóngas, ceangal idir dhaoine a tháinig ón aon sinsear
foirm ghramadúil d'ainmfhocal a thagann faoi anáil focail eile agus a léiríonn tríd an bhfoirm sin an tionchar atá ag an bhfocal eile air nó an gaol atá eatarthu (teach an tsagairt, muintir na tíre, lucht leanúna, Sráid Uí Chonaill, trasna na Bóinne, timpeall na háite, ag ól dí)
bheith ann, bheith beo, bheith i do bheatha (an mhuintir a mhair an uair sin); leanúint de bheith ann (má mhaireann an aimsir seo); (mar fhocal comhghairdis) (go maire tú do chulaith nua)
duine de mhuintir an pharóiste
muintir, daoine; muintir aon pharóiste nó aon eaglaise (os comhair an phobail, teach pobail); daonra (pobal na tíre)
muintir uile aon tíre faoin rialtas céanna; críoch nó cuid de thír atá nasctha le cinn eile faoi aon rialtas amháin (mar shampla, Stáit Aontaithe Mheiriceá); an rialtas (agus a chuid feidhmeannach); dínit, stáidiúlacht
muintir an aon tí le chéile, lánúin agus a gclann
teach; teaghlach; muintir, muirín; aicme nó dream daoine; cine