Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
sámhnas
samhradh
sampla
samplach
sampláil
samplóir
san
-san
sanas
sanasaíocht
sanatóir
sanctóir
santach
santú
saobh
saobhadh
saobhnós
saochan
saoi
saoire
saoirse
saoirseacht
saoiste
-san mír a chuirtear le focal chun béim a chur air (leagadh a dteachsan; bhí siadsan ann freisin; rinneadarsan an obair go léir)
San1 ainmfh Naomh (San Nioclás)
san2 i + an
san3 = sin
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
mír choibhneasta dhíreach (an té a chuireann an síol; an cat a d'ól an bainne; an síol a cuireadh san earrach); mír choibhneasta indíreach (an gort a gcuirtear an síol ann; an té a n-óltar a shláinte)
sruth mór uisce a ritheann isteach i loch nó san fharraige
briosca tanaí a úsáidtear chun comaoineach san Aifreann
corp a chur san uaigh; cur an choirp
na gáis atá san atmaisféar thart orainn agus a thugann anáil dúinn; anáil bheag ghaoithe; spéir; aeráid
a bhfuil aer breá ann; éadrom sa chroí agus san aigne; giodamach
árthach a ghluaiseann san aer, eitleán, héileacaptar, etc.
éadrom sa cheann; róthógtha san intinn
corraíl leictreach san aer a chuireann isteach ar chumarsáid raidió agus teileafóin
san ionad nó ar an ócáid (ag an doras, ag an damhsa); foinse (chuala mé agat féin é); i dtuairim (tá sé ina fhear uasal acu); i seilbh (is agat is fearr é); i bpáirt le (tá comharsana maithe againn); ag freastal ar (bhí an dochtúir aici); ag tagairt do thréithe nó staid nó eolas nó scil nó mothú nó imeachtaí nó dualgas nó fiacha nó buntáiste nó am nó faill etc. (bíodh ciall agaibh; bhí saol breá againn, tá léann acu, dá mbeadh snámh aige, tá cion aici air, bhí cluiche maith againn, tá an obair le déanamh agam, bhí airgead agam air, tá tosach agat orm, dá mbeadh bliain eile againn); le haidiacht (tá sé trom agat, ba mhaith againn é); le hainm briathartha (ag ithe, ag ól, ag díol, ag caint)
neamhacmhainn ar bhianna áirithe nó ar shubstaintí mar phailin san aer
bád a choinneáil sa bhall céanna ar an uisce; fanacht ar foluain gan chorraí san aer
comhaireamh, cuntas (rud a chur san áireamh); uimhríocht; uimhir nó suim (áireamh daoine); cur i gcuntas (ní áirím thusa; ag áireamh na mblianta)
ar leith (lá áirithe); curtha san áireamh (sin é atá áirithe dó)
cuartaíocht nó suí go déanach san oíche
mír chinnteachta roimh ainmfhocal san uatha (an fear, an bhean, an áit sin; an Bhóinn; an Spáinn; bean an fheirmeora, teach an tsagairt)
tinneas a thagann d'easpa coirpíní dearga san fhuil
i mbeith (tá an saol ann); beo (nuair a bhí m'athair ann); ar fáil (tá an t-earrach ann); sa láthair (bhíomar ann in am); san áireamh (bhíomar triúr ann); inmhe (nuair a tháinig ann dó); in áit nó go háit áirithe (bhí mé ann roimhe, tá mé ag dul ann)
san am i láthair
san áit seo; ar an saol seo
san áit sin; ina dhiaidh sin
san áit úd
gnás nach gceadaíonn ach aon chéile amháin a bheith ag duine san aon am amháin
= a5 san aimsir chaite
= an2 san aimsir chaite agus sa choinníollach (ar bhris sí é? ar mhaith leat é?)
(anonn go maith san) iarnóin
féar nua ag fás san áit ar baineadh féar cheana
duine sí a mbeadh eagla ar pháistí go gcasfaí orthu san oíche é; fear bréige le héin a scanrú as gort arbhair
bachall bheag; baictéar ar dhéanamh slaite a shíolraíonn san fheoil
gearradh i bportach san áit a mbaintear móin
beartú ruda san aer; comharthú nó fógairt do dhuine go mbainfear sásamh as má leanann sé dá chúrsaí; tiomáint beithíoch le bata
meáchan i mbád lena coinneáil socair san uisce
ar dhath an tsneachta nó an bhainne; fionn (gruaig bhán); báiteach (bán san aghaidh); folamh (tá an áit bán); díomhaoin, fiáin (ag imeacht bán); gan aon bharr ag fás air ach féar (talamh bán)
duine nó ainmhí atá geal bán sa ghruaig nó san fhionnadh agus bándearg sna súile
(san abairt)
brat cúir ar an uisce san áit a mbriseann tonn
teas marbh san aimsir; teaspach
planda bleibíneach a dtagann cloigíní de bhláthanna cumhra air san earrach
duine a bhriseann isteach i dteach chun gadaíochta (go mór mór san oíche)
cupa an fhíona san Aifreann
ainmhí mór agus muineál fada cuartha agus cruit nó dhá chruit air, a úsáidtear san fhásach mar ainmhí iompair nó marcaíochta
cúng san aigne
máistir loinge nó aerloinge; oifigeach san arm; ceannasaí foirne, club etc.
rud atá le foghlaim nó le múineadh; sliocht as an mBíobla a léitear san Aifreann
rinn talún ag gobadh amach san fharraige
bán san aghaidh nó as a bharr; sceadach
ceannasaí; oifigeach san arm nó sa Gharda Síochána
cosúil le cíor; lasta san aghaidh
carraig nó smut de charraig; seoid (cloch uasal); aon rud cosúil le cloch (cloch phluma, cloch shilín; cloch dhuáin); aonad meáchain = 14 pt. nó 6.35 kg.; cladach (iascach cois cloiche); carraig san fharraige; magairle
liostáil go héigeantach san arm
