Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
buachalán
buachan
buadán
buaf
buaic
buaiceáil
buaiceas
buaile
buaileam sciath
buailteach
buailteoir
buain
buaine
buaircín
buaireamh
buairt
buaiteach
buaiteoir
bualadh
bualtrach
buama
buamáil
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
céannacht duine nó ruda a bheith agat toisc gur bhuail tú leis cheana; aitheantas a thabhairt do (ní aithníonn sé a ghaolta feasta); idirdhealú (aithint idir an mhaith agus an t-olc); brath, mothú (d'aithin sé go raibh fearg orm)
buillí a thabhairt do dhuine nó do rud; an gráinne a bhaint de thuí le hinneall buailte; uibheacha no uachtar a ghreadadh go dtagann cúr orthu; preabadh go rialta (croí ag bualadh); múnlú (airgead a bhualadh); seinm (port a bhualadh); leagan (buaileadh breoite é); sroicheadh ar do chúrsa (gur bhuail siad cuan; buail isteach chugainn); troid (bhí bualadh mór ann); bua a fháil (bhuaileamar sa chluiche iad)
bualadh le cána
rud a thochras thart ar rud eile (rópa a chasadh); lúbadh (do mhurnán a chasadh); dul thart nó cur thart (roth a chasadh); filleadh ar ais (casadh abhaile); seinm, canadh (amhrán, port, a chasadh); bualadh le (castar na daoine ar a chéile); cur i leith (ní á chasadh leat é); lúb, cor (bóthar lán de chastaí); rince (rud a chur ar casadh)
bualadh nó tuargaint le casúr
meaisín a bhuaileann litreacha ar pháipéar, cnaipe do gach litir air a bhuailtear leis na méara
socrú chun bualadh le chéile (coinne a dhéanamh le duine); súil (ní raibh aon choinne agam leat)
troid, coimhlint; bualadh le chéile (comhrac an dá uisce, comhrac lae is oíche)
buailte suas (le breoiteacht)
bualadh trom (duine a ghreadadh le dorn; ag greadadh na gcos ar an urlár; tá sé ag greadadh leis ar an obair; greadadh iad sa chluiche); loscadh ar an gcraiceann (tá mo lámh greadta)
bualadh in aghaidh a chéile le fórsa
cois, in aice (a dhroim le balla; druid anall liom); buailte ar (dá mbeadh ceirín leis; bhí srian lena theanga); i dtreo (bhí a aghaidh linn, ina luí le gréin; tá súil aige léi); ar feadh (thit sé le haill; thart le bun na gcnoc, ag imeacht le sruth); in éineacht (bhí mé ar scoil leo; ná caith an hata sin leis); i bhfabhar (bhí an t-ádh leis; ar mhaithe liomsa); in aghaidh, chuig (ná bí liom; chuir sé an gadhar leo); ar feadh tréimhse áirithe (le trí lá anois; tá sé anseo le fada); i gcomparáid (chomh buí le hór; i gcomórtas le Seán); de chuid (ní liomsa é; cara liom é sin); ag, i seilbh (an bhfuil do chóta leat?; bhí siúl géar linn); ar aghaidh (abair leat; d'imigh sé leis; isteach libh); le cabhair (daoradh le feall é; léirigh le sampla é); ag leanúint (tá costas, deifir, leis); de thoradh (ar crith le heagla, plódaithe le daoine; tá an donas air le bréaga); chun (le greann a dúirt sé é); i dtuairim (ní dóigh liom é; is beag leis é); chun, le haghaidh (tá siad le pósadh, cad a bhí le rá agam; tá obair le déanamh) le + a4 = lena; le + ar3 = lenar; le + ár2 = lenár
bualadh bainne i gcuinneog le him a bhaint as
focal a léiríonn an diúltach le copail nó briathra (ní bhuaileann tú, ní bhuailfeá, é; ní fhaca mé thú; ní bhfuair mé é; ní maith liom é; ní fear a bhí ann ach bean)
bualadh le hord, tuargaint
gléas ceoil mór agus méarchlár air (nuair a bhrúitear na cnaipí leis na méara buaileann casúir bheaga sreanga éagsúla agus baintear nótaí ceoil astu de réir a bhfaid)
séideadh le torann trom; briseadh as a chéile go tobann; bualadh (phléasc sé an bord)
léim de gheit, bíogadh (phreab sé ina shuí); bualadh (phreab mo chroí le háthas)
bualadh le slat
bualadh fút ar shuíochán nó ar an talamh; bheith i seisiún (suí ar choiste; tá an chúirt ina suí); socrú síos (suí ar thalamh duine); éirí (an bhfuil sé ina shuí fós?); fanacht suas (suí le duine tinn); ligean ar cíos (talamh a shuí le duine); suíomh, socrú, bunú (shuigh sé campa ann; shuigh sé cíos orthu); áitiú (shuigh sé go daingean orm é); áit, loc (faire, suí seilge; suí rí); cathaoir, oifig (suí easpaig, an Suí Naofa)
tarlú; bualadh nó casadh le (teagmháil ar, do, dhuine, le duine); bualadh in aghaidh (theagmhaigh an bád le grinneall); teacht i gcoinne (teagmhóidh sé duit lá éigin)
treorú nó bagairt chun cinn (caoirigh a thiomáint); stiúradh, giollacht (capall, gluaisteán, a thiomáint); bualadh (liathróid, tairne, a thiomáint); sá, brú (bád a thiomáint chun an uisce; ná bí ag tiomáint na bhfear mar sin; tiomáin leat!); ruaille buaille, ruathar (tiomáint is dul trí chéile); éileamh, ráchairt (bhí tiomáint ar mhuca ann)
teacht anuas nó bualadh ar an talamh; tabhairt uaidh (ag titim as a sheasamh); teacht anuas (fearthainn ag titim); ísliú (an ghrian ag titim siar; dá mbeadh praghsanna ag titim); maolú (an ghaoth ag titim); teip (thit sé go mór le bliain; titim siar, ar gcúl); bású (thit na mílte sa chath)
