Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
domhanfhad
domhanleithead
domheanma
domheas
domhian
domlas
domplagán
don
dona
donacht
donán
donas
donasaí
donn
donnú
dó-ola
doraitheacht
do-ranna
doras
dorcha
dorchla
dorchú
dord
don = do + an
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
éide eaglasta; éide don mharbh
príomhshearmanas na hEaglaise Caitlicí, íobairt Chorp Chríost; ceol a chumtar go speisialta don searmanas sin
duine atá tugtha don aighneas
i ndán do (an rud atá in áirithe do dhuine); fágtha le haghaidh (tá an t-airgead sin in áirithe don chíos; chuireamar suíocháin in áirithe dúinn féin)
tugtha don airneán
duine atá fabhrach don aontacht pholaitiúil leis an mBreatain
oscailt leathan don fharraige i gcósta; réimse farraige; spás siar i mballa; sraith
duine a bhácálann arán nó cístí milse don phobal
tugtha don ghadaíocht; (le hainmhí) tugtha don treaspás, bithiúnta
tugtha don cháineadh
tugtha do bheith ag caitheamh, don chaiteachas
tomhas teasa, go háirithe maidir le feabhas bianna éagsúla chun teas nó fuinneamh a thabhairt don chorp
bealach uisce gearrtha sa talamh mar chúrsa taistil do bháid nó mar áis uiscithe don talamh ar gach taobh de
gol os ard; gol os cionn an mhairbh (mná caointe); dán in ómós don mharbh, marbhna
scaif; stráice caol cosúil le scaif don mhuineál
ball éadaigh don cheann
gearánach, tugtha don chasaoid
(t céill in abairtí áirithe) meabhair, réasún, tuiscint don mhaith is don olc (ná caill do chiall); gnáthstaid aigne (ar meisce nó ar a chiall); tuiscint cheart (ó tháinig ciall dó); éirim (ciall do ghreann, don léann); brí (sa chiall atá leis an bhfocal); cúis, réasún (cad is ciall leis sin?)
cosaint chrua mhiotail etc. don cheann a chaitheann saighdiúirí, póilíní, lucht múchta tine, imreoirí spóirt etc., cafarr
fáisceán don chabhail a dhéanann teannta don chorp agus a choinníonn a chruth agus a dhealramh i gceart
stát ina bhfuil rialtais ar leith freagrach do na réigiúin éagsúla ach rialtas amháin os a gcionn freagrach don stát uile
an mhéar is giorra don ordóg
foilsiú nó fógairt don saol mór; cláir a chur amach ar an raidió, craoladh
géilleadh do rud nó glacadh leis go bhfuil sé fíor (creidim i nDia; ná creid focal uaidh); onóir, ábhar measa (is creidiúint don tír é); cáil (a chlú is a chreidiúint)
léirmheastach; tugtha don chámas; an-tábhachtach nó tromchúiseach
taitneamhach don tsúil, dóighiúil, gnaíúil
mac athar agus máthar duine; macasamhail (deartháir don bhréag an béal bán)
tuiscint, ciall don rud discréideach; rúnmhaireacht
duine atá tugtha don ól; súmaire, stocaire
séantach; doicheallach, tugtha don diúltú
gan glacadh le rud (ná diúltaigh é); a rá nach mbeidh baint ná páirt agat le rud nó duine; droim láimhe a thabhairt le rud (diúltú don diabhal); lagú (tá an ghrian ag diúltú); seachaint, druidim siar (tá siad ag diúltú romhainn)
chuig, go, go dtí (ag dul don Spáinn); chun cóngaracht nó gaol a léiriú (gar don áit, is mac dom é); ar láimh, i leith (tabhair, taispeáin, dó é; bheith dílis, go maith, do dhuine); le briathra géillte (d'umhlaigh sé, bheannaigh sé, dó; ná géill dó); gan bhriathar (bia don ocrach, Nollaig faoi mhaise daoibh); le haidiachtaí (is breá duit é; b'fhíor dó é; is cuma duit); gan an chopail (duitse é seo); le linn (ag teacht abhaile dom; sa chomhrá dúinn) do + a4 , a5 = dá2 ,3 ; do + an = don; do + ar = dar3 ; do + ár2 = dár1 ; do + ar3 = dár2
duine atá róthugtha don ól, meisceoir
paidir don té atá as láthair nó atá marbh
bheith tugtha don éileamh nó don tsíoriarraidh
duine atá tugtha don ghanfhiosaíocht; gadaí
gléas ceoil gaoithe ar dhéanamh na píbe (Ar a taobh atá an poll don bhéal inti)
sláintiúil; slán, saor ó ghalar nó ó locht; go maith don tsláinte (bia folláin); maith an bhail (b'fholláin duit nach bhfaca sé thú)
éirí fuar nó a dhéanamh fuar; faoiseamh (ó phian etc.); dul in éag (lig don scéal fuarú; fuarú ceana); caitheamh (ag fuarú na haimsire)
tugtha don gháire, gealgháireach
oscailt don ghaoth
tabhairt suas, stríocadh (géilleadh don namhaid); bheith umhal (géilleadh do Dhia); tabhairt isteach (géilleadh do phiseoga); admháil (géilleadh d'argóint); tosach a thabhairt do (slí a ghéilleadh do dhuine); freagairt (ghéill an bád don stiúir)
rud nach leat féin a thabhairt leat gan fhios don té ar leis é, gadaíocht
fabhar ó Dhia don anam (ar staid na ngrást); cineáltas, trocaire (bíodh grásta Dé ionat)
ball clúdaigh don cheann (le tóin is bileog de ghnáth)
ábalta; ullamh, deisiúil (inniúil don drochlá)
tarraingteach (don tsúil), mealltach
ball clúdaigh don lámh agus do na méara
tugtha don cháineadh nó don lochtú
ball cosanta don lorga
