Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
torpán
torrach
tórramh
tortán
torthóir
torthúil
tortóg
tosach
tosaí
tosaíocht
tosaitheoir
toscaire
toscaireacht
tost
tósta
tóstal
tóstalach
tosú
tótam
tothlú
trá
trábhaile
trácht
tosach fir1 an chéad chuid, tús (tosach scéil, tosach an tsaoil); an chuid chun cinn (i dtosach an bháid, an bhus); brollach, ucht (tosach duine, ainmhí); ceann (dul ar tosach, chun tosaigh); tús áite (bhí tosach aige orthu); bonn (bróige etc.) ► i dtosach ar dtús ► ó thosach ó thús (ama)
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
an chuid tosaigh den cheann; an chuid tosaigh den rud (aghaidh tí, aghaidh aille)
in áit nó i suíomh áirithe (ar neamh, ar scoil, ar do ghlúine, ar tosach nó ar deireadh); i staid áirithe (ar meisce, ar crith, ar sodar, ar do shuaimhneas, ar thoil Dé); faoi théarmaí áirithe (ar iasacht, ar cíos, ar phunt an ceann, ar mhaithe leat féin); i gcosúlacht (ar dhéanamh báid, ar dhath an óir); de réir (duine ar dhuine, céim ar chéim); agus ar mhórán slite eile (doras ar sheomra, faobhar ar scian, ceanúil ar pháistí, tá an t-ádh orainn, bhí fiacha troma air, ná bíodh eagla ort, etc.); ag tagairt d'aicsean i leith (seasamh, siúl, satailt, ar; ardú, doirteadh, aimsiú, ar; roinnt ar; ceilt, cosaint, ar; mhill siad an lá orainn; ná cuir as an solas orm); feidhmiú na gcéadfaí nó na hintinne (féachaint ar; smaoineamh ar; labhairt ar, glaoch ar; achainí ar)
barr géar cnoic nó sléibhe; balla cinn tí a bhfuil barr triantánach air; aill; cúinne; ciumhais, imeall; tosach sciorta
gruaig ghairid; frainse tosaigh gruaige; eireaball bearrtha
an chuid tosaigh den chorp idir an muineál agus an choim; tosach (brollach léine; i mbrollach an earraigh)
soilse chun tosaigh ar stáitse in amharclann
leas (buntáiste a bhaint as rud); tosach áite ar dhuine eile; seans le bua a fháil
cnámh thosaigh ar alt na glúine
an chuid den chorp taobh thuas den mhuineál; meabhair, éirim aigne (fear a bhfuil an-cheann air); ceannaire, taoiseach (ceann teaghlaigh, ceann treora); barr (ceann tairne; ceann staighre, leapa); tús, tosach (ceann báid; chun cinn); deireadh (ceann téide); aonad (ceann amháin, dhá cheann)
fiacail tosaigh
tosach do chúrsaí cúige thar chúrsaí tíre
bád beag a bhfuil seol mór agus seol tosaigh agus jib uirthi
tabhairt suas, stríocadh (géilleadh don namhaid); bheith umhal (géilleadh do Dhia); tabhairt isteach (géilleadh do phiseoga); admháil (géilleadh d'argóint); tosach a thabhairt do (slí a ghéilleadh do dhuine); freagairt (ghéill an bád don stiúir)
an spás taobh istigh de dhoras tosaigh tí; an príomhsheomra i bpálás nó i dteach mór; seomra mór a úsáidtear ar ócáidí speisialta (halla rince); teach mór poiblí (halla baile, cathrach)
imreoir sa líne thosaigh ar fhoireann
(leith in abairtí áirithe) cuid den iomlán atá cothrom leis an gcuid eile (déan dhá leath de, leath slí); cuid, roinn (déan trí leath de); taobh, cliathán; treo (an leath tosaigh)
tosach na coise ón nglúin go dtí an troigh; cos, gas (lorga planda, lorga crainn)
méar thosaigh
rud deas a rá nó a deirtear faoi dhuine nó faoi rud (mol an óige, bhí moladh mór acu air); móradh (ag moladh Dé, moladh le Dia); comhairliú (mhol mé dó é a dhéanamh); cur chun tosaigh le haghaidh díospóireachta (rún a mholadh); breithiúnas (fágaim faoi do mholadh féin é); caint nó salm molta (moladh mairbh); aontú (ní raibh sé ach ag moladh leat)
ball gan muinchillí a chaitear chun tosaigh ar an gcorp chun fliuchán nó salachar a choinneáil ón éadach
ball éadaigh a chaitheann bean ar a tosach mar chosaint ar a gúna
tógáil chosanta ón tsíon taobh amuigh de dhoras tí; áirse; halla tosaigh; pasáiste
an leath tosaigh den mhuineál faoi bhun na smige; an taobh istigh de seo mar a bhfuil an píobán agus an craos; scrogall, sceadamán
ainmhí Afracach a bhfuil muineál agus cosa tosaigh an-fhada air
fiacail mhór chun tosaigh
imreoir a imríonn chun tosaigh ar fhoireann
tús a chur nó a theacht le rud; tús, tosach
tosach; an chéad chuid; tosaíocht (tús áite a thabhairt dó); togha (tús an phota)
an chéad uair, i dtosach
ó bhonn, ó thosach (ó thús go deireadh)
brollach; an chuid tosaigh, uachtarach (ucht cnoic, ucht loinge); lán uchta (ucht cainte a chur díot); aghaidh (ucht a thabhairt ar rud a dhéanamh)
buíon tosaigh d'arm ag dul chun cinn; ceannairí gluaiseachta
(leis an ngrian) dorchú an tsolais uaithi nuair a thagann an ghealach idir í agus an domhan; (leis an ngealach) dorchú an tsolais uaithi nuair a thiteann scáth an domhain uirthi; maolú ar fhuaimeanna tosaigh focal i gcásanna áirithe (mar shampla, an bhfuil? ar an gclaí, ar an mballa; toil na ndaoine; i dteagmháil leis)
