Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
baic
baiceáil
báicéir
baicle
báicsít
baictéar
baige
bail
bailbhe
bailc
bailchríoch
baile
bailé
baileabhair
baileach
bailéad
bailí
bailithe
bailiú
bailiúchán
báille
baincéir
báine
bail bain2 rath (bail ó Dhia ar an obair); cóir cheart (chuir sí bail ar a gruaig); an chaoi a bhfuil rud nó duine (cén bhail atá ort?); cóir, úsáid (an bhail a thug sé ar a leabhar)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
aidiacht shealbhach sa tríú pearsa le hainmfhocal (a bhaile agus a áit, a baile agus a háit, a mbaile agus a n-áit)
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
faoin aer (amuigh sa pháirc); gan a bheith istigh nó sa bhaile (tá fear an tí amuigh); i bhfad uait (amuigh ag bun na spéire); is faide amach (an balla amuigh); as áit, as alt (tá mo ghualainn amuigh); tagtha amach (tá na bláthanna amuigh); sa domhan (an rud is measa amuigh); gan íoc, le híoc fós (tá fiacha amuigh agam air); críochnaithe (tá an cluiche amuigh); gan oibriú (tá an talamh amuigh bán)
baile eile ina mothaíonn duine chomh sásta ann lena bhaile féin
bail an té atá balbh
do theach féin nó teach do mhuintire; aonad de thalamh ceantair, baile fearainn; tithe agus siopaí le chéile in aon áit amháin
baile a bhfuil sráideanna agus a lán tithe ann
stoitheadh (fiacail a bhaint amach); tobhach (fiacha a bhaint amach); tarraingt (gáire a bhaint amach); tuilleamh, fáil (clú a bhaint amach); sroicheadh (an baile a bhaint amach)
coiste comhairleoirí a riarann cathair nó baile mór
éadairbhe, bail an ruda atá ar bheagán maitheasa nó fiúntais
maireachtáil (an Té a bhí agus atá agus a bheas go brách); focal a úsáidtear chun cáilíocht, bail nó staid a lua le duine nó rud (bhí aimsir bhreá ann; tá sé go maith; dá mbeadh am agam; conas tá sé?; ní bhíodh sé ag obair; beidh sé ag súil leat; ní raibh sé ach bliain d'aois)
bail an ruda atá beag, laghad
bail an ruda atá bog
bail an ruda atá borb
bail an té atá camchosach; duine atá amhlaidh
bail an ruda atá breá, áilleacht; barr feabhais
falsacht, bail an ruda atá bréagach
áit chónaithe do dhaoine óga a bhíonn ag obair agus iad as baile; áras ina bhfaigheann lucht fánaíochta iostas oíche
baile ar imeall cathrach
marthanacht, seasmhacht, bail an ruda ata buan
baile mór a bhfuil bardas aige
bail an ruda atá cam
léarscáil farraige mar aon le cóstaí, taoidí, doimhneacha agus tanaíocha, agus baill chontúirteacha eile; cáipéis scríofa oifigiúil ina dtugtar cearta agus pribhléidí, go háirithe ceann a thagann ó cheann stáit nó ó rialtas (cairt baile, cairt cathrach)
slí, bealach (cén chaoi a ndéanfaidh mé é?); deis, seans (dá bhfaighinn caoi air); bail, riocht (cén chaoi a bhfuil tú? cuir caoi air sin dom)
bail an ruda atá caol
baile tábhachtach atá níos mó ná baile mór
fíor cheathairchúinneach dhronuilleach agus a ceithre shlios ar aon fhad; spás leathan oscailte i gcathair nó i mbaile
i bhfad ó bhaile
fada siar sa saol (cianaimsir, cianaoiseanna); fada ó bhaile (cianaistear)
arán mar a dhéantar sa bhaile; cáca, bonnóg
feidhmeannach oifige a thugann aire do cháipéisí, do chuntais etc.; feidhmeannach cúirte nó rialtais áitiúil (cléireach baile); feidhmeannach eaglaise a fhriothálann ar an sagart agus ar chúraimí an tsagairt
bail an té atá coimhthíoch
talamh a úsáideann daoine eatarthu i mbaile nó i bparóiste
ceart, cothrom (níl ceart ná cóir aige); cion nó sciar ceart (níor ith sé ach a chóir); freastal ceart (chuir sé cóir mhaith orm; cóir leighis a chur ar dhuine); bail cheart (tá gach ní i gcóir againn); feisteas nó fearas ceart (cóir oibre, cóir thaistil); gaoth fhabhrach (seoladh le cóir ghaoithe)
aontas stát nó náisiún a ritheann a ngnóthaí baile féin ach a ghníomhaíonn le chéile i gcúrsaí náisiúnta nó idirnáisiúnta (Stáit Aontaithe Mheiriceá, mar shampla); comhcheangal
grá cine, grá baile; cumha
eallach nó maoin a thógtar le foréigean; éan nó ainmhí a sheilgtear chun bia; scrios, caill (mo chreach nár fhan sa bhaile); faraor (mo chreach is mo chás!)
bail dhona le breoiteacht (i gcróilí an bháis)
bail nó mianach an ruda atá crua
bail an té nó an ruda atá cruinn
déanamh, dealramh (i gcruth duine; cur cruth ort féin); bail, staid (bhí sé i gcruth titim); modh, dóigh (i gcruth is go)
cúnamh, cabhrú; cabhair; tacú (cuidiú le rún); cúiteamh, aisíoc (cuideofar leat ag baile); scaipeadh, caitheamh (chuidigh sé leis an airgead)
bail an ruda atá cúng
leagan síolta sa talamh (coirce a chur); saothrú talún (gort a chur); leagan rudaí ina n-áit (cur tuí, cur gaistí; cuir ansin é); lorg (eolas, tuairisc, a chur); caitheamh (chuir sé míle ó bhaile é; chuir sé a shaol go hainnis); seoladh chun bealaigh (teachtaire, litir, a chur; cuir abhaile é); sileadh, doirteadh (ag cur fearthainne; allas, fuil, a chur); sceitheadh (na crainn ag cur an duilliúir)
an galar dall, bail an ruda nó an duine atá dall
bail nó cúrsaí an té atá daor nó faoi smacht nó ina sclábhaí
neart, treise; bail an ruda atá dian (déine na gaoithe, na stoirme)
bail an ruda atá dearg
bail an ruda atá deas; feisteas breá
fán, bail an té atá ina dheoraí
