Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
fadhbáil
fadhbairne
fadlíne
fadó
fadradharcach
fadsaolach
fadú
fágáil
fágálach
faghairt
faghartha
fagóid
fágtha
faí
fáibhile
faic
faiche
faichill
faicín
faide
fáideog
fáidh
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
focail i ndiaidh a chéile a dhéanann ráiteas iomlán (tá siad ag teacht, fág ansin é, cá bhfuil siad anois? fuist, a dhuine!)
i ndán do (an rud atá in áirithe do dhuine); fágtha le haghaidh (tá an t-airgead sin in áirithe don chíos; chuireamar suíocháin in áirithe dúinn féin)
sceimhle tobann a fhágann duine gan breith ar a chiall aige; scaoll, líonrith
fágáil gan chaint; a dhéanamh balbh
an leacht a bhíonn fágtha nuair a bhaintear im de bhainne
aicíd ghéar thógálach a ngabhann fiabhras ard agus puchóidí léi a fhágann a lorg ar aghaidh duine
na calóga a bhíonn fágtha nuair a dhéantar plúr den ghrán
fuílleach atá fágtha de rud dóite nó ídithe (cnámhóg ghuail)
craiceann crainn; dath coirte, crón; brat salachair; screamh (fágann tae coirt ar chupaí)
fágáil ina luí nó ina shuí nó ina sheasamh ar (cuir ar an mbord é; chuir sé ar mo chosa mé); seoladh ar aghaidh chun (duine a chur ar turas); ionad a thabhairt ar (cuireadh ar an bhfoireann é); tabhairt ar staid áirithe (ná cuir ar meisce iad; cuir na héadaí ar triomú); bualadh ar (cuir clár air; chuir mé stampa ar an litir; cuir ort do chuid éadaigh); tabhairt i bhfeidhm (ord a chur ar rudaí); bheith ina chúis le (chuir sé an slaghdán orm; ná cuir fearg orthu); leagan ar (cuireadh cáin orainn); cuir i leith (ná cuir an locht ormsa); cur chuig (cuir ceist air); brú ar (chuir siad troid orainn); ligean amach ar (chuir sé béic orm); tathant ar (chuir sí an bia air le spúnóg); a leagan ina gheall ar (airgead a chur ar chapall); aistriú go (cuir Béarla air); goilleadh ar (tá a chroí ag cur air)
cur ar íochtar (cuir béal an chiseáin faoi); cur ar an talamh (chuir sé a chosa faoi); fágáil ar staid áirithe (ná cuir scaoll fúthu, cuireadh faoi smacht iad); socrú síos, cónaí (cur fút in áit)
duine a fhágann a chustam in áit nó i siopa áirithe
lí nó cosúlacht ruda nuair a bhíonn solas air (dath dearg, dath buí, dath gorm, dath glas); dealramh (dath na fírinne); dada, faic (níl a dhath, aon dath, fágtha)
tuile mhór a fhágann talamh faoi uisce (díle bháistí, díle deor); farraige
imeacht ó áit nó ó rud; ligean do rud fanacht, nó é a chur, mar a bhfuil sé (doras a fhágáil dúnta; fuílleach a fhágáil); titim siar, teip (fágadh sa rás é); cur nó gan a chur san áireamh (fágann sin gur fíor é); laige, locht (tá fágáil éigin ann); geasa (d'fhág sé na fágálacha sin orainn)
fanta, tréigthe, ar gcúl; cúlánta, gan fuinneamh, gan treoir, gan mhaith (is fágtha an duine é)
a bhfuil fágtha nó fanta; farasbarr, barraíocht (tá fuílleach ama againn); iarmhéid (i gcúrsaí tráchtála etc.)
aon rud a dhéantar, beart (gníomh fill, gníomh gaisce); feidhm (rud a chur i ngníomh); cumas (tá gníomh fágtha fós ann)
fágtha, fanta; chun deiridh (le hobair etc.)
(sa ghramadach) cáilíocht ainmfhocail a fhágann de ghnáth gur féidir é a rá leis nuair atá sé firinscneach agus í nuair atá sé baininscneach (Níl aon inscne neodrach sa Ghaeilge anois)
bearna (i bhfiacla, i mbéal faobhair etc.); bearna a fhágann greim ina dhiaidh, nó an greim féin
an leacht a bhíonn fágtha nuair a bhaintear an gruth as bainne
ceann de na mionghrúpaí adamh as a bhfuil substaint ar bith déanta; an mhír ranna is lú i substaint a bhfuil nádúr na substainte fágtha inti
rud deas a rá nó a deirtear faoi dhuine nó faoi rud (mol an óige, bhí moladh mór acu air); móradh (ag moladh Dé, moladh le Dia); comhairliú (mhol mé dó é a dhéanamh); cur chun tosaigh le haghaidh díospóireachta (rún a mholadh); breithiúnas (fágaim faoi do mholadh féin é); caint nó salm molta (moladh mairbh); aontú (ní raibh sé ach ag moladh leat)
galar aigne a fhágann duine faoi shíorneirbhís
a bhfuil fágtha gan íoc nó gan chúiteamh nó gan déanamh
cur nó imeacht faoi sheol; fágáil calaidh; cur chun bealaigh (litir a sheoladh chuig duine); stiúradh, treorú (ag seoladh na mbó; cad a sheol anseo é?); rith, imeacht, cúrsa (chuir sé seoladh faoin scéal); ainm nó uimhir tí, sráide, baile etc. a bhfuil cónaí ar dhuine ann (m'áinm is mo sheoladh); cur i láthair an phobail (leabhar a sheoladh)
focal a úsáidtear ag fágáil slán ag duine nó ag áit; eascaine neamhdhíobhálach (shoraidh díot!)
fágtha, le spáráil (airgead spártha)
achar (fág spás eatarthu); fad (spás orlaigh); slí, fairsinge (spás do na cathaoireacha); an réigiún spéire atá i bhfad amach agus gan aon aer ann; seal ama (tabhair spás beag eile dom); coiscéim
duine atá fágtha i ndiaidh na coda eile; moilleadóir, righneálaí
taom tobann tinnis a fhágann pairilis ar dhuine; greim goile, treighid
an chuid de rud atá fágtha nuair atá an phríomhchuid de gearrtha nó caite (stumpa fiacaile, coinnle); cos (cabáiste); rud mór dá chineál (stumpa bréige, amadáin)
an leacht i dtoradh nó i nglasra etc. (sú oráiste, sú crainn); fuinneamh, brí (níl mórán sú fágtha anois ionam)
fágáil, teitheadh nó imeacht ó (áit, cúis, a thréigean); ceiliúradh, teip (dath nach dtréigeann; thréig ar an misneach aige)
tiomnú, fágáil le huacht
an marc (') a thaispeánann litir a bheith fágtha ar lár i bhfocal (d'oscail; sin é m'athair)
substaint cosúil le péint a chruann agus a fhágann gléas in adhmaid, i moital etc.;
