Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
daorsmacht
daoscar
dar
dár
dara
dásacht
dáta
dath
dathadóir
dathannach
dátheangach
dathú
dathúil
dátú
de
dé
dé-
dea-
deabhadh
deabhaidh
deabhóid
deacair
déach
dath fir3 lí nó cosúlacht ruda nuair a bhíonn solas air (dath dearg, dath buí, dath gorm, dath glas); dealramh (dath na fírinne); dada, faic (níl a dhath, aon dath, fágtha)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
miotal éadrom ar dhath an airgid
ceann amháin (a haon); duine nó rud amháin (gach aon); cárta imeartha nach bhfuil ach marc amháin air (an t-aon muileata); ar bith (níl aon duine istigh); céanna (tá siad ar aon dath le chéile); amháin (an t-aon iníon atá acu)
finne, dath bán; dath liathbhán; fiántas, díomhaointeas
ar bheagán datha, bán i ndreach, mílítheach
ar dhath an tsneachta nó an bhainne; fionn (gruaig bhán); báiteach (bán san aghaidh); folamh (tá an áit bán); díomhaoin, fiáin (ag imeacht bán); gan aon bharr ag fás air ach féar (talamh bán)
rud deas daite a fhásann ar phlanda (agus a dtagann toradh nó pór as); barr áilleachta (bláth na hóige); rathúnas (go gcuire Dia bláth ort)
stua álainn le dathanna éagsúla a bhíonn le feiceáil sa spéir nuair a shoilsíonn an ghrian tríd an bhfearthainn, tuar ceatha
leithead éadaigh agus dathanna éagsúla air, crochta ar cuaille (uaine, bán agus flannbhuí na dathanna atá ar bhratach na hÉireann)
breacadh le dathanna éagsúla
substaint le dathanna a bhuanú
ar dhath buíocáin nó óir nó arbhair aibí
dath buí
lí bhuí, galar a thugann dath buí ar an gcraiceann agus ar ghealacán na súl
earc luachra beag a athraíonn a dhath chun teacht lena thimpeallacht
substaint dhonn mhilis a fhaightear ó shiúcra agus a úsáidtear chun milseog nó le dath a chur ar bhia, etc.
cantain; comóradh le searmanas (Aifreann, pósadh, an Nollaig, a cheiliúradh); dul ar ceal, teip (tá an tsláinte ag ceiliúradh orm); tréigean (dath ag ceiliúradh); slán a rá (imeacht gan chead gan cheiliúradh)
dorcha, ar dhath na céarach
daoine beo den chineál céanna, a tháinig ón sinsear céanna, ar aon dath craicinn nó tréithe etc., le chéile; muintir, sloinne
leacht gan dath a d'úsáidtí roimhe seo leis an gcorp a bhodhrú i gcomhair obráide
an t-ábhar a thugann an dath glas ar phlanda
miotal crua ar dhath an airgid agus mianach gorm ann
stuif crua ar dhathanna éagsúla a fhaightear ar ghrinneall farraigí áirithe, agus arb é creatlacha mhiondúile na farraige sin é
craiceann crainn; dath coirte, crón; brat salachair; screamh (fágann tae coirt ar chupaí)
ar dhath na coirte, crón
dearg agus gorm measctha le chéile in aon dath amháin
peann luaidhe bog daite chun líníochta
ar dhath na fola
blaosc chrua (crotal cnó); saghas caonaigh a úsáidtear le dath a chur ar olann
dath nó dathanna a bheith air (éadach, scannán, daite)
i ndán (an saol atá daite dúinn)
lán dathanna
péint nó dath a chur ar rud
ar dhath na fola; (le tine) ar lasadh; (le cneá) oscailte; (le talamh) treafa nó iompaithe; fuilteach (bhí sé ina chogadh dearg); amach is amach (bhí an t-ádh dearg air)
dath dearg nó aon rud atá dearg
leacht le hól (uaireanta deochanna meisciúla seachas deochanna boga ar nós líomanáid); leacht níocháin nó datha
ar dhath atá idir buí agus dubh mar atá ar chócó nó ar chaife; crua, láidir (teach donn daingean)
dath donn; adhmad crua donn
ar an dath is dorcha, ar dhath an ghuail; dorcha (bhí an oíche dhubh ann); dúchroíoch, dúr, drochaigeanta
dath dubh; drochbheart (tá an dubh ina chroí); dorchadas (ag obair ó dhubh go dubh)
leacht daite a úsáidtear sa scríobh nó sa chlódóireacht
fás cladaigh, agus dath crón air, a itear
gan dath
an t-aer íonghlan os cionn na scamall; leacht soghalaithe gan dath a d'úsáidtí mar ainéistéiseach
éan mór farraige a bhfuil sciatháin fhada air agus dath glas agus bán de ghnáth (Tugtar faoileog agus faoileann air freisin)
planda a bhfuil duilleoga fada caola air agus bláthanna feiceálacha ar dhathanna éagsúla
báine, dath fionn nó bán
dath bán; ainmhí bán; duine fionnghruagach
ar dhath an oráiste (Uaine, bán, agus flannbhuí na dathanna atá ar bhratach na hÉireann)
ar dhath an tsneachta nó an aoil; ar dhath an airgid; cosúil le solas an lae nó na gréine; glan, sona; áthasach, geanúil (anam geal, gáire geal, a ghrá geal, is geal an scéal liom é)
dath geal
