Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
dath
dathadóir
dathannach
dátheangach
dathú
dathúil
dátú
de
dé
dé-
dea-
deabhadh
deabhaidh
deabhóid
deacair
déach
deachtafón
deachtóir
deachtú
deachú
deachúil
deachúlach
deacrach
de rfh a léiríonn scaradh etc. (bain di é; scoir sé den obair); greamú, leanúint etc. (ceangail den chrann é; ná lean den chaint sin); suíomh (taobh thall den abhainn); bunús (duine de na Gearaltaigh; earraí de dhéantús na hÉireann); ábhar, líon (déanta d'adhmad; lán de dhaoine); cineál (amadán de dhuine, a leithéid de lá); cuid (an chéad lá den mhí; duine díobh); modh, meán (éirí de léim, briseadh de thaisme é); méid, oiread (ní raibh sé de chiall aige fanacht); mar iarthagairt (maidir liomsa de; ní fearr liom rud de); cúis, fáth (dá bhrí sin, dá bharr sin); fad aimsire (de shíor, de ghnáth); de + a4 = dá4 ; de + an = den; de + ar = dar3 ; de + ár2 = dár1 ; de + ar3 = dár2
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
réamhfhocal in ionad do, de (doras a dhúnadh, bainne a ól, chuaigh sé a chodladh); (a chois na tine; a seacht a chlog)
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
tomhas talún, 4,840 slat chearnach nó beagán faoi dhá chúigiú de heicteár
an gráinnín is lú de dhúil cheimiceach
rud a bhfuil nuacht mhór ann; a mhór mar a dhéanfaí de dhuine
cosán fairsing idir chrainn isteach go dtí teach mór; sráid fhairsing agus crainn ar an dá thaobh di go minic
de réir aibítre
trialacha ceimiceacha sa seansaol ag iarraidh ór a dhéanamh de mhiotail eile
píosa mór de rud; greim mór de bhia
druga a thugtar do dhuine chun a mhothú a bhaint de go sealadach
duine, dochtúir de ghnáth, a thugann ainéistéiseach do dhuine
pláta miotail a bhfuil ainm duine air (ar dhoras tí nó seomra de ghnáth)
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
insint arís mar a tharla (eachtra a aithris); a rá de ghlanmheabhair (dán a aithris); déanamh mar a dhéanann duine eile (dá ndéanfá aithris ar d'athair); labhairt, siúl, etc. cosúil le duine eile le greann (maith ag aithris)
de phreab, ar an toirt
substaint mhín gheal ghléineach de mhianach aoil a ndéantar ornáidí as
féilire, i bhfoirm leabhair de ghnáth, a thugann eolas faoin aimsir agus faoi nithe a tharlaíonn le linn na bliana
cineál de chnó istigh i dtoradh an chrainn almóinne
ailp de rud nó de dhuine
siúnta idir dhá chuid de rud (ar nós glúin, rúitín, ailt na méire, etc.); dual (in adhmad); airteagal (i gconradh); aiste scríbhneoireachta; an agus na sa Ghaeilge
buíoch de Dhia as rud éigin
cineál de shalann mianrach
an uair ar an gclog; pointe ama áirithe, ócáid (an t-am seo inné); uair nó aimsir speisialta (am dinnéir); tráth ceart (bheith in am do rud); séasúr (an t-am seo de bhliain); ré, aimsir (an t-am fadó); tráth den saol (tháinig an t-am dó ciall a bheith aige); fad saoil (ár n-am ar an saol seo)
cé is moite (de), taobh amuigh de, seachas (ach amháin an ceann seo)
fiontar, seans, rud a fhaightear de sheans
leaba luascáin de líontán nó de chanbhás agus í crochta le rópaí ar gach ceann di
cé is moite de, ach amháin
barúil rómhór díot féin, mór is fiú
créatúr samhailteach (agus é mór scanrúil de ghnáth), arracht; ainmhí anchumtha
cineál de ghual crua a dhónn le beagán lasrach nó deataigh
píosa searbh scríbhneoireachta a dhéanann ceap magaidh de dhuine nó de dhaoine
teacht tríd an gcuid is dainséaraí de ghalar
agus mar sin de
cuid de chiorcal, líne chuartha
de ghuth ard
ceann de na feadáin chaola a bheireann an fhuil ón gcroí go dtí baill eile den chorp
titim (de chapall, etc.)
bolgadh nó séideadh sa chorp de bharr buille nó tinnis
áit thanaí in abhainn is féidir a thrasnú ar dhroim capaill nó i bhfeithicil nó de shiúl cos
cóiriú nó deasú as an nua (athchóiriú troscáin); athleagan de (athchóiriú dráma); athnuachan (athchóiriú tí); athrú (athchóiriú, gúna)
comhairleoir dlí, duine a ghníomhaíonn i gcúirt, agus taobh amuigh de, do dhuine i gcúis dlí
bás a fháil faoi uisce de cheal aeir; tumadh nó suncáil faoi uisce; fliuchadh go mór; múchadh (tarta)
tamall de rud ar bith (babhta oibre); seal áirithe coimhlinte (an dara babhta den troid); uair (an babhta seo); buille tubaisteach, bris (is mór an babhta air é)
crúca, baclainn; píosa adhmaid nó miotail sáite i mballa nó sa talamh le rudaí a chrochadh air nó a cheangal de
beart de rudaí á iompar ar bhacán na láimhe
cineál de spól chun snátha
do theach féin nó teach do mhuintire; aonad de thalamh ceantair, baile fearainn; tithe agus siopaí le chéile in aon áit amháin
tar éis bailiú a bheith déanta air; bruite, dóite (de rud)
duine a bhaineann rud as an talamh nó a phiocann rud den talamh nó de ghas nó de chraobh; inneall a bhaineann arbhar
árthach cruinn domhain déanta de chláir adhmaid agus fonsaí timpeall orthu, nó de mhiotal; tiúb mhiotail gunna
