Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
altaitheach
altóir
altram
altranas
altú
alúm
alúmanam
am
amach
amadán
amaid
amaidí
amainiris
amaitéarach
amanathar
amárach
amas
ambaiste
ambasadóir
ambasáid
amchlár
amfaibiach
amh
Seans gur foirm é am de:
be »
am fir3 an uair ar an gclog; pointe ama áirithe, ócáid (an t-am seo inné); uair nó aimsir speisialta (am dinnéir); tráth ceart (bheith in am do rud); séasúr (an t-am seo de bhliain); ré, aimsir (an t-am fadó); tráth den saol (tháinig an t-am dó ciall a bheith aige); fad saoil (ár n-am ar an saol seo)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
fad agus leithead áite; fad slí nó ama
seal ama, tréimhse, achar
leithscéal ag duine a bhfuil coir ina leith go raibh sé in áit éigin eile ag an am
staid an atmaisféir (teas, fuacht, grian, fearthainn, etc.); (aimsir mhaith, drochaimsir); am, ré nó tréimhse; tráth den bhliain (aimsir na Nollag); tréimhse sheirbhíse le duine eile (in, ar, aimsir ag); foirm den bhriathar a léiríonn an gníomh a bheith láithreach, caite nó fáistineach, etc. (tá, bhí, beidh; cuireann, chuir, cuirfidh)
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
clár ama
gan a bheith aibí, leanbaí (duine anabaí); roimh am (breith, bás, anabaí)
i mbeith (tá an saol ann); beo (nuair a bhí m'athair ann); ar fáil (tá an t-earrach ann); sa láthair (bhíomar ann in am); san áireamh (bhíomar triúr ann); inmhe (nuair a tháinig ann dó); in áit nó go háit áirithe (bhí mé ann roimhe, tá mé ag dul ann)
san am i láthair
gnás nach gceadaíonn ach aon chéile amháin a bheith ag duine san aon am amháin
maireachtáil (an Té a bhí agus atá agus a bheas go brách); focal a úsáidtear chun cáilíocht, bail nó staid a lua le duine nó rud (bhí aimsir bhreá ann; tá sé go maith; dá mbeadh am agam; conas tá sé?; ní bhíodh sé ag obair; beidh sé ag súil leat; ní raibh sé ach bliain d'aois)
an fad ama a bhaineann sé as an domhan dul timpeall na gréine; 365 lá nó 52 seachtain nó 12 mí
faoiseamh ama (d'iarr sé cairde bliana orm); faoiseamh íocaíochta (rud a fháil ar cairde); moill, cur siar (ná cuir do leas ar cairde)
cén t-am, cén uair
roimh gach rud eile in áit, in am nó i gcéim (an chéad duine sa rang, an chéad uair eile)
(t céin in abairtí) achar ama, aois (na cianta ó shin)
fada in achar ama nó spáis
píosa tanaí leathan adhmaid (clár dubh, clár smúdála); bord, cuntar; clúdach pota nó bosca, claibín; dromchla leibhéalta (clár éadain, clár droma); machaire (clár Fódla); tábla, liosta (clár ainmneacha, clár ama); léiriú raidió nó teilifíse
ball miotail a dhéanann cling nuair a bhuailtear é, cloigín; gléas a thomhaiseann agus a léiríonn an t-am
cumann a thagann le chéile ó am go ham chun gnó áirithe a dhéanamh; an foirgneamh a dtagann siad le chéile ann, clubtheach
a bhaineann leis an am céanna, a bhí ann san am céanna
an tráth no an t-am céanna
spás ama a lamháiltear chun fiacha a íoc, cairde
rince, gluaiseacht in am le ceol; ócáid shóisialta mar a mbíonn daoine ag damhsa; léimneach le háthas (uain ag damhsa)
duine a mbeadh dhá chéile aige nó aici ag an am céanna
cur amú, caitheamh go rabairneach (diomailt ama, diomailt airgid)
mír a thagraíonn d'ainmfhocal firinscneach agus a úsáidtear (in ionad sé) i ndiaidh na copaile nó sa chuspóireach (duine mar é; gan é sin; is é Seán é; déan é sin); (le haimsir, am, spás)(ach gan é a bheith ag báisteach)
am nó spás idir dhá rud; dreas beag ceoil idir dhá chuid de dhráma
am crúite bó; go déanach ar maidin, nóin; seal tamaill, eadarlúid (rinne siad eadra cainte)
anois is arís, idir amanna
spás nó am gan aon chríoch leis
(in abairt) le cois; le chéile, ag an am céanna (dul in éineacht le duine; dhá rud a dhéanamh in éineacht)
achar ama nó spáis nó slí; síneadh (fad a bhaint as scéal); raon (fad m'urchair; fad mo radhairc uaim)
i bhfad ó shin, sa sean-am
buntáiste; deis, oscailt (faill a fháil ar dhuine); am, achar (dá mbeadh faill agam é a dhéanamh)
breith nó rialú a tugadh san am atá caite agus a thógtar mar shampla nuair a bhíonn a leithéid i gceist arís
am, tráth, ócáid
ón am seo amach (ní fheicfear feasta iad); anois díreach (beidh mé ag imeacht feasta)
an t-am atá inniu ann
a bhfuil fágtha nó fanta; farasbarr, barraíocht (tá fuílleach ama againn); iarmhéid (i gcúrsaí tráchtála etc.)
cheal, in éagmais, in easnamh, de dhíth (gan airgead, gan chosaint, gan déanamh, gan an t-am agam, gan mo chead, gan focal as); i dtaobh le (gan agam ach iad); (leis an diúltach) (dúirt sé liom gan teacht)
breith anabaí; milleadh gine roimh a ham
eatramh, spás ama idir dhá rud
pósadh le breis is aon chéile amháin ag an am céanna
an lá roimh inniu; an t-am atá caite (is mó idir inné agus inniu)
an lá seo; an t-am i láthair (sa lá atá inniu ann)
am nó trath nó séasúr ceart, deis oiriúnach
fothrach, múchán; rian, lorg; (sa ghramadach) an aimsir den bhriathar a léiríonn an gníomh a bheith ar siúl san am i láthair
in áit, i bhfianaise (i láthair na cúirte); anois díreach (san am i láthair, i láthair na huaire)
ag an am seo, anois
