Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
anglais
angóra
aniar
aníos
anlaith
anlann
anmhailís
ann
annála
annamh
anó
anocht
anoir
anóirthear
anois
anóiteach
anonn
anord
anrachán
anraith
anró
anrud
ansa
Seans gur foirm é ann de:
i »
ann1 dob i mbeith (tá an saol ann); beo (nuair a bhí m'athair ann); ar fáil (tá an t-earrach ann); sa láthair (bhíomar ann in am); san áireamh (bhíomar triúr ann); inmhe (nuair a tháinig ann dó); in áit nó go háit áirithe (bhí mé ann roimhe, tá mé ag dul ann) ► níl ann ach is ar éigin (níl ann ach go n-aithním iad) ► ann as beo ar éigin (tá sé ann as)
ann2 ainmfh ► in ann (in abairt) ábalta
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
mír choibhneasta dhíreach (an té a chuireann an síol; an cat a d'ól an bainne; an síol a cuireadh san earrach); mír choibhneasta indíreach (an gort a gcuirtear an síol ann; an té a n-óltar a shláinte)
an méid atá, a bhí etc. (sin a bhfuil ann; d'imigh a raibh i láthair)
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
rud a bhfuil nuacht mhór ann; a mhór mar a dhéanfaí de dhuine
a bhfuil aer breá ann; éadrom sa chroí agus san aigne; giodamach
stopadh srutha i bpíopa nó i gcaidéal trí aer a ligean isteach ann
duine a chreideann nach féidir a chruthú go bhfuil Dia ann
fráma ar bhalla le huirlisí a choinneáil ann
duine a chreideann nach bhfuil Dia ann
aon rud beo (ach amháin planda) a bhfuil mothú agus cumas gluaiseachta ann; aon bheithíoch ceathairchosach
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
leabhar a gcoinnítear stampaí, grianghraif, etc. le chéile ann
a bhfuil aol ann; ar ghile an aoil
rud amháin ann féin; caighdeán tomhais (is é an punt an t-aonad airgid atá in Éirinn)
coirce, cruithneacht, eorna agus a leithéidí; grán a bhfuil bia ann
baile eile ina mothaíonn duine chomh sásta ann lena bhaile féin
baile a bhfuil sráideanna agus a lán tithe ann
amhrán nó dán simplí a bhfuil scéal ann
mias uisce; aon áit leathan a mbíonn uisce ann
toradh fada buí a bhfuil bia bog milis ann
seomra mór in ospidéal agus leapacha do dhaoine breoite ann; roinn riaracháin de chathair
i do bheatha, ar an saol; a bhfuil brí nó teas nó cumhacht ann (sreang bheo, aibhleog bheo, bolcán beo); beoga
maireachtáil (an Té a bhí agus atá agus a bheas go brách); focal a úsáidtear chun cáilíocht, bail nó staid a lua le duine nó rud (bhí aimsir bhreá ann; tá sé go maith; dá mbeadh am agam; conas tá sé?; ní bhíodh sé ag obair; beidh sé ag súil leat; ní raibh sé ach bliain d'aois)
an chuid den chorp a bhfuil an goile agus na putóga ann; mála (bolg saighead); boilsc (bolg seoil); áit le lasta a chur ann (bolg loinge); lár (bolg an chuain, i mbolg an lae)
cruinneán leachta a mbíonn aer gafa ann; lampa beag gloine a dtagann solas leictreach as
cineál d'fhungas a mbíonn an pór ann ar nós púdar a sceitheann nuair a bhíonn sé aibí
bosca a gcoinnítear compás loinge ann
bosca a n-éistear faoistiní ann
éadach olla agus patrún páircíneach ann
árthach agus lámh air chun uisce nó leacht eile a iompar ann
árthach gloine a bhfuil scóig air agus a gcoinnítear deochanna ann
glasra agus duilleoga móra glasa nó corcra air agus croí crua geal ann
rud nó focail a deirtear; labhairt; guth (d'aithin mé a chaint); abairt, rá (tá cainteanna deasa aige); comhrá (dul chun cainte le duine); aitheasc; óráid (cé a thug an chaint aréir?); ráiteas (is é do chaint féin é); ráfla, iomrá (níl ann ach caint; caint san aer)
tréithe uile duine a dhéanann duine ar leith de; pearsa i ndráma nó i scéal; duine corr nó aisteach, duine ann féin ar fad
cineál de bhosca chun rudaí a choinneáil nó a iompar ann (cás seod, veidhlín); fráma; áit a gcoinnítear éan nó ainmhí mar pheata
árthach faoi chlúdach a mbruitear bia ann agus a riartar as é
lamháilte, cead a bheith ann chuige; ceadmhach
crann síorghlas buaircíneach agus adhmad crua ann
bosca a gcoinnítear tae ann
cóir (ceart agus éigeart); teideal (ceart vótála); cothrom (tá seasamh a chirt ann); cion (fuair sé a cheart); fírinne, rud fíor nó cruinn (tá an ceart agat)
ceardlann gabha agus teallach ann chun miotal a théamh
a bhfuil céasadh ann nó ag baint leis, peannaideach
tugtha do cheathanna, cith anois agus cith arís ann
canadh; aon chóiriú fuaimeanna a bhfuil binneas ann; amhrán, dán; brí, fuinneamh (tá sé lán de cheol)
ar chor ar bith, in aon chor (ní raibh sé ann chuige)
leabhar tagartha agus an-chuid eolais ghinearálta ann nó eolas ar ábhair speisialta
furasta cigilt a chur ann nó air
soitheach éadomhain le him, bainne, etc. a choinneáil fuar ann
mearbhall, speabhraíd a thugann ar dhuine rud a fheiceáil nach bhfuil ann
