Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
a1 mír ghairmeach leis an tuiseal gairmeach (A Sheáin, a Mhaighréad, a dhuine chóir, a fheara breátha, a dhaoine uaisle)
a2 mír a úsáidtear le huimhreacha (a haon, a dó, a trí, a ceathair déag, fiche a cúig, uimhir a sé)
a3 réamhfhocal in ionad do, de (doras a dhúnadh, bainne a ól, chuaigh sé a chodladh); (a chois na tine; a seacht a chlog)
a4 aidiacht shealbhach sa tríú pearsa le hainmfhocal (a bhaile agus a áit, a baile agus a háit, a mbaile agus a n-áit)
a5 mír choibhneasta dhíreach (an té a chuireann an síol; an cat a d'ól an bainne; an síol a cuireadh san earrach); mír choibhneasta indíreach (an gort a gcuirtear an síol ann; an té a n-óltar a shláinte) ► for an méid atá, a bhí etc. (sin a bhfuil ann; d'imigh a raibh i láthair)
a6 mír chéime (a ghéire atá sé, ar a dhéanaí)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
focail i ndiaidh a chéile a dhéanann ráiteas iomlán (tá siad ag teacht, fág ansin é, cá bhfuil siad anois? fuist, a dhuine!)
láidir nó cliste nó oilte go leor chun rud a dhéanamh
chun do bhaile féin (teacht abhaile); chun na háite a mbaineann sé leis (tairne a chur abhaile)
sruth mór uisce a ritheann isteach i loch nó san fharraige
an talamh a shileann abhainn
rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
a bhaineann le hábhar
briosca tanaí a úsáidtear chun comaoineach san Aifreann
ardscoil; cumann le léann nó eolaíocht a chur chun cinn
(déan é ach ná caith an lá leis); taobh amuigh de (ní raibh ann ach an triúr againn; níl ann ach go n-aithním é; ach amháin mé féin); ar acht go (tá sé blasta ach salann a chur air); chomh luath is (ach mise greim a fháil air); murach (ach grásta Dé)
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
achoimre a dhéanamh
casta ar a chéile, in aimhréidh, i bhfostú
dlí a ritheann parlaimint tíre (acht parlaiminte); conradh; coinníoll (ar acht go)
acht a rith, cur i bhfeidhm mar dhlí
duine a thomhaiseann rioscaí agus táillí árachais
cumas ar obair nó ar chruatan nó ar chostas a sheasamh; maoin, saibhreas
uirlis chuaille le brící etc. a iompar
dhá chnapán bheaga feola ar chúl na sróine a chuireann isteach ar an anáil nuair a atann siad
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
ball cinn lena mbraitheann feithid a bealach roimpi nó lena lorgann sí bia
rópa nó strapa ar cheann capaill, asail etc., chun é a sheoladh nó a cheangal
corp a chur san uaigh; cur an choirp
ábhar siúinéireachta, tine, etc., a fhaightear as crainn; substaint, brí
rud a bhfuil nuacht mhór ann; a mhór mar a dhéanfaí de dhuine
glóir agus onóir a thabhairt (do Dhia)
a rá amach go hoscailte; bheith sásta a rá gur mar sin atá; nóta á rá go bhfuair tú nó gur íoc tú as rud éigin; faoistin a dhéanamh i gcoir
faireog mhór sa chorp agus leacht searbh inti a ghlanann an fhuil
na gáis atá san atmaisféar thart orainn agus a thugann anáil dúinn; anáil bheag ghaoithe; spéir; aeráid
a bhfuil aer breá ann; éadrom sa chroí agus san aigne; giodamach
an cineál aimsire a bhíonn in áit
árthach a ghluaiseann san aer, eitleán, héileacaptar, etc.
stopadh srutha i bpíopa nó i gcaidéal trí aer a ligean isteach ann
brainse d'arm tíre a úsáideann eitleáin
áit a dtuirlingíonn agus a n-éiríonn eitleáin tráchtála
gunna a scaoiltear piléar as le haer brúite
an ealaín a ghabhann le stiúradh eitleán
feiste slat nó sreang a ionramhálann comharthaí raidió nó teilifíse
cailín a bhíonn ag freastal ar phaisinéirí ar bord eitleáin
áit a dtig le heitleáin mhíleata tuirlingt agus éirí
litreacha etc. a iompraítear in eitleáin
corraíl leictreach san aer a chuireann isteach ar chumarsáid raidió agus teileafóin
péist a úsáidtear mar bhaoite
achainí (Dia a agairt); díoltas a imirt, sásamh a bhaint amach (coir a agairt ar dhuine)
cloch luachmhar a dhéantar as grianchloch
comhrá; caint a chur ar (dhuine)
lot a dhéanamh ar rud
duine a chreideann nach féidir a chruthú go bhfuil Dia ann
chomh maith le, mar aon le (mise agus tusa, a dó agus a trí, shuigh sé agus lig a scíth, ná mol agus ná cáin)
na litreacha ar fad a úsáidtear i dteanga agus iad in ord speisialta
