Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
a
á
céile
ab
abacas
abacht
abairt
ábalta
abar
abartha
abhac
ábhach
ábhacht
abhaile
ábhaillí
abhainn
ábhal
ábhalmhór
céile fir4 compánach (céile comhraic, céile imeartha); an té atá pósta ag duine (bean chéile, fear céile) ► a chéile ceann leis an gceann eile (aithníonn siad a chéile, mar a chéile iad) ► le chéile in éineacht, i dteannta a chéile ► trí chéile, trína chéile measctha; buartha; le chéile
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
focail i ndiaidh a chéile a dhéanann ráiteas iomlán (tá siad ag teacht, fág ansin é, cá bhfuil siad anois? fuist, a dhuine!)
casta ar a chéile, in aimhréidh, i bhfostú
airgead cothabhála a íocann fear lena bhean chéile atá scartha uaidh
leabhar a gcoinnítear stampaí, grianghraif, etc. le chéile ann
substaint, ar nós sóid loiscneach nó potais, atá i gcontráil cheimiceach le haigéad agus neodraíonn siad a chéile nuair a mheasctar iad
cuntas ar eachtraí staire bliain ar bhliain i ndiaidh a chéile
rudaí a bheith ar fud fad trína chéile
ceann amháin (a haon); duine nó rud amháin (gach aon); cárta imeartha nach bhfuil ach marc amháin air (an t-aon muileata); ar bith (níl aon duine istigh); céanna (tá siad ar aon dath le chéile); amháin (an t-aon iníon atá acu)
gnás nach gceadaíonn ach aon chéile amháin a bheith ag duine san aon am amháin
rudaí nó daoine a thabhairt i gceann a chéile; teacht i gceann a chéile
fear a bhfuil a bhean chéile marbh
fíochán snáithíneach solúbtha feola a cheanglaíonn na cnámha dá chéile sa chorp
píosa éadaigh nó ábhair eile le rudaí a choinneáil i gceann a chéile
bean atá ina ceann ar thír; bean chéile rí; cárta imeartha a bhfuil pictiúr banríon air
dornán páipéar etc.; ualach droma arbhair etc.; rudaí ceangailte i gceann a chéile le sreangán nó i bpáipéar
píosa caol géar miotail le rudaí a ghreamú dá chéile; dealgán (biorán cniotála); lámh (cloig)
grán le haghaidh a mheilte; min choirce agus bainne measctha le chéile
buíon fear in éide a oibríonn le chéile (briogáid dóiteáin, briogáid airm)
cur rudaí i gceann a chéile ina mburlaí
cillíní leictreachais greamaithe le chéile chun leictreachas a stóráil
casadh ar a chéile, dul in achrann
cruach rudaí i mullach a chéile mar a bheadh clocha nó cré; moll, cnap, cúil
rud a thochras thart ar rud eile (rópa a chasadh); lúbadh (do mhurnán a chasadh); dul thart nó cur thart (roth a chasadh); filleadh ar ais (casadh abhaile); seinm, canadh (amhrán, port, a chasadh); bualadh le (castar na daoine ar a chéile); cur i leith (ní á chasadh leat é); lúb, cor (bóthar lán de chastaí); rince (rud a chur ar casadh)
dhá shliogán adhmaid nó eabhair a chnagtar i gcoinne a chéile sa lámh mar thionlacan le damhsa, le hamhrán, agus le ceol giotáir
ag deireadh (i gceann seachtaine); i bhfeighil, ag freastal ar (i gceann a ghnóthaí, dul i gceann oibre); le chéile (rudaí a chur i gceann a chéile)
mar a chéile, díreach mar, gan athrú (an áit chéanna; is iad na daoine céanna iad)
eolaíocht a dhéanann amach cén mianach atá i substaintí agus cén tionchar a imríonn siad ar a chéile
daoine beo den chineál céanna, a tháinig ón sinsear céanna, ar aon dath craicinn nó tréithe etc., le chéile; muintir, sloinne
dhá scláta práis i mbanna ceoil a bhuailtear in aghaidh a chéile
líne daoine i ndiaidh a chéile ag feitheamh seal chun dul ar bhus nó isteach i bpictiúrlann etc.; scuaine
gaireas chun rudaí a fháscadh agus a choinneáil le chéile, teanntán; cruach mhóna
cumann a thagann le chéile ó am go ham chun gnó áirithe a dhéanamh; an foirgneamh a dtagann siad le chéile ann, clubtheach
ball éadaigh a dhéanamh as snáth trí lúba a dheánamh agus a cheangal le chéile le bioráin
húda; cába, clóca; faighneog; colg feirge, círín (chuaigh siad i gcochall a chéile); líon nó eangach i bhfoirm póca chun iasc a thabhairt isteach
socrú chun bualadh le chéile (coinne a dhéanamh le duine); súil (ní raibh aon choinne agam leat)
an áit a dtagann dhá líne nó dhá bhalla etc. le chéile, cúinne
moladh nó cúnamh i bhfocail a thugtar do dhuine nuair nach bhfuil a fhios aige cad is ceart dó a dhéanamh (glac mo chomhairle); treoir, tionchar (fanacht ar chomhairle d'athar); gasra a thagann le chéile chun ceisteanna a phlé agus socruithe a dhéanamh (comhairle baile, comhairle cathrach)
dlúth nó tiubh ar a chéile
rudaí a chur ag obair nó in oiriúint go deas le chéile
aontas stát nó náisiún a ritheann a ngnóthaí baile féin ach a ghníomhaíonn le chéile i gcúrsaí náisiúnta nó idirnáisiúnta (Stáit Aontaithe Mheiriceá, mar shampla); comhcheangal
ceangal, nasc, focal a cheanglaíonn dhá abairt nó dhá fhocal le chéile (ach agus agus, mar shampla)
coiléir cheangailte le dhá chú a choinneáil le chéile; dhá ainmhí i gcuing a chéile
socrú d'ilchineál páirteanna nó rudaí a oibríonn le chéile chun críche áirithe, nó a thagann le chéile chun toradh áirithe a thabhairt i gcrích (córas oideachais, córas cánach); baill áirithe den chorp a oibríonn le chéile (córas díleá, córas na néaróg); bealach ordúil oibre (éiríonn leis a chuid oibre a dhéanamh go slachtmhar mar tá córas aige)
roinnt nótaí ceoil a dhéanann fuaim cheolmhar ar iad a sheinm le chéile
árthach agus tóin líontáin ann, nó é lán de phoill chun mion agus garbh a scagadh ó chéile; cíor (criathar meala); talamh bog riascach
trasna ar a chéile (bhí a lámha crosach aici)
an áit a gcrosann dhá bhóthar a chéile, crosbhóthar
éadaí ar nós cóta is treabhsar, nó seaicéad is sciorta, a chaitear le chéile; gléas, fearas (culaith capaill, culaith loinge, culaith céachta)
is mar a chéile le; ní miste le
déanamh (ó cumadh an saol; ceol, amhrán, a chumadh); cur le chéile, ceapadh (bréag, leithscéal, a chumadh; culaith éadaigh a chumadh)
