SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
os coinne, os comhair; chun cinn
i gcoinne; i gcúiteamh ar
coinne, dáil (dul in araicis duine); cabhair, cuidiú (araicis a thabhairt ar dhuine)
faoi dhéin, os comhair, os coinne
dhá shliogán adhmaid nó eabhair a chnagtar i gcoinne a chéile sa lámh mar thionlacan le damhsa, le hamhrán, agus le ceol giotáir
amach roimh, os coinne (os comhair an tsaoil)
rud agus gan aon choinne leis a tharlaíonn i gcomhthráth le rud eile, comhtheagmhas
éagóir a cheadú gan labhairt ina coinne
coinne, comhluadar (dul i ndáil duine); comhthionól, cruinniú (dáil chomhairle); cruinniú cleamhnais (idir dáil is pósadh); roinnt nó riar (dáil dí); giorracht, cóngar (i ndáil a bheith déanta)
faoi choinne, i gcoinne, ag triall ar (tá sé ag teacht faoi mo dhéin)
turas fiontair nó fionnachtana; cúrsa nó teagmhas gan choinne, tarlú iontach; scéal eachtrúil, rabhcán beag, scéal gaisce nó iontais
in aghaidh nó i gcoinne (snámh in éadan an tsrutha)
preab; ruaig gan choinne; caoi nó deis
córas rialtais (faoi dheachtóir go minic) a smachtaíonn gach uile rud sa tír agus nach gceadaíonn gníomh ná focal ina choinne
cur nó seasamh i gcoinne, ar nós an lucht freasúra sa Dáil
síol arbhair; grán, arbhar (mála gráinne); blúire de ghaineamh nó de shalann nó d'aon ábhar garbh mar sin; tomhas beag (gráinne siúcra); snáithe (adhmaid, cloiche) (i gcoinne an ghráinne)
tobann, gan choinne (gníomh grod); luath (prátaí groda)
a bhainfeadh preab asat toisc é a theacht gan choinne, a chuirfeadh iontas ort; strainséartha (tá an obair iontach aige go fóill); maith, breá, nótáilte (d'éirigh go hiontach leis); an- (tá sé iontach te)
rud gan choinne; oscailt súl, rud iontach nó suntasach (seacht n-iontais an domhain)
i dtreo (i leith na láimhe deise); i bhfabhar (i mo leith nó i m'éadan); thar ceann, ar son (paidir i leith na marbh); i muinín (dul i leith Dé); in aghaidh, i gcoinne (chuir sé bréag i mo leith); anseo, abhus, go dtí seo (tar i leith anseo; ó shin i leith)
gan smaoineamh, neafaiseach; gan coinne leis
ar aghaidh, os comhair, os coinne (cuir marc roimhe); chun cinn nó níos túisce in am nó i spás (romhat amach, an duine a bhí romham, tiomáin romhat iad; roimh a sé a chlog); i gcomhair (bí romham ag an stáisiún); trasna ar (ná bí ag teacht romham ar gach focal); (le heagla, áthas, olc etc.) (fáilte romhat; bhí eagla air roimpi)
cluiche cearrbhachais ina mbíonn liathróid bheag ag casadh taobh istigh de roth a bhíonn ag casadh ina coinne
tarlú gan choinne nó de thaisme; caoi, deis, faill (seo do sheans anois); ádh, rath (bhí seans leat)
bualadh, plancadh, briseadh (smiotadh i gcoinne an bhalla é); mionú (glasraí a smiotadh); caitheamh (airgead a smiotadh)
marc le haimsiú nó le sroicheadh; marc teorann; comhartha talún; pointe, spota, áit choinne; pointe ama (rud a íoc ar an sprioc); cuspóir, ceann cúrsa (ceann sprice a bhaint amach)
pléascadh tobann gan choinne a tharlaíonn sa tsrón; gnúsacht
ceann de dhá bhall radhairc an choirp; féachaint, amharc (súil fhiata, mhillte; coinnigh súil air); coinne, dóchas (tá súil abhaile leis; ní raibh sé ag súil leis sin); rud i gcosúlacht súile (súil an lae; súil ghloine); oscailt, béal (súil droichid, súil na gaoithe)
comórtas idir dhá fhoireann ag tarraingt i gcoinne a chéile ar dhá cheann téide
tarlú; bualadh nó casadh le (teagmháil ar, do, dhuine, le duine); bualadh in aghaidh (theagmhaigh an bád le grinneall); teacht i gcoinne (teagmhóidh sé duit lá éigin)
rud a tharlaíonn de thaisme nó gan choinne nó gan a bheith beartaithe
an treo i gcoinne an phointe thuaidh, ar do dheis agus d'aghaidh ar éirí gréine
an treo a n-éiríonn an ghrian, os coinne an phointe thiar
ar do chlé agus d'aghaidh ar éirí gréine, os coinne an phointe theas
rud a tharlaíonn gan choinne, taisme, tionóisc; tubaiste
grod, gan choinne (bás tobann); taghdach, tallannach (fear tobann é sin)
sceitheadh ar do thír le namhaid nó gníomh fill ina coinne
an treo i gcoinne na gréine nó an chloig, an treo neamhcheart (casadh ar tuathal; tá gach rud ar tuathal; an taobh tuathail); botún, dearmad (níor theip an tuathal riamh air)