Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
aga
agaill
agairt
agáit
agallamh
agard
ágh
aghaidh
aghlot
agnóisí
agó
agóid
agra
agrach
agróir
aguisín
agus
agús
aibéil
áibhéalta
áibhéil
aibhéis
aibhinne
aghaidh bain2 an chuid tosaigh den cheann; an chuid tosaigh den rud (aghaidh tí, aghaidh aille) ► aghaidh fidil masc ► ar aghaidh os coinne, os comhair; chun cinn ► in aghaidh i gcoinne; i gcúiteamh ar ► le haghaidh i gcomhair, faoi choinne
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
cur in aghaidh ruda go hoscailte
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
i ndán do (an rud atá in áirithe do dhuine); fágtha le haghaidh (tá an t-airgead sin in áirithe don chíos; chuireamar suíocháin in áirithe dúinn féin)
le toil nó in aghaidh tola; is cuma cé chomh deacair leis
seaicéad in aghaidh na síne agus cochall air
ceimiceán (peinicillin mar shampla) a ghíomhaíonn in aghaidh baictéar dainséarach
cosaint in aghaidh aon chaillteanais a tharlódh trí thine, taisme, nó a leithéid, trí shíntiúis a íoc le comhlacht árachais
le haghaidh (in araicis na maidine)
comhrá teasaí, bruíon le focail; léiriú na réasún atá i bhfabhar nó in aghaidh ruda
soláthar arm le haghaidh cogaidh; gunnaí agus trealamh cathloinge
árthach cruinn domhain le haghaidh bainne nó anraith
ar dhath an tsneachta nó an bhainne; fionn (gruaig bhán); báiteach (bán san aghaidh); folamh (tá an áit bán); díomhaoin, fiáin (ag imeacht bán); gan aon bharr ag fás air ach féar (talamh bán)
grán le haghaidh a mheilte; min choirce agus bainne measctha le chéile
(a tharlaíonn) gach bliain nó in aghaidh na bliana
aicíd ghéar thógálach a ngabhann fiabhras ard agus puchóidí léi a fhágann a lorg ar aghaidh duine
ball troscáin a bhfuil clár leathan air agus cosa faoi, a úsáidtear le haghaidh béilí nó oibre nó imeartha; bia boird; taobh, imeall (bord na farraige); taobh báid nó loinge (teacht le bord, thar bord); clár loinge, deic (dul ar bord)
dul nó cur ar bord loinge; cur fút i dteach ar lóistín; cúrsa fiarlán á thógáil ag bád seoil in aghaidh na gaoithe, tornáil
péacadh gráin in uisce le haghaidh grúdaireachta
aithris ar shíniú duine eile le haghaidh calaoise; airgead bréige a dhéanamh
duine a mharaíonn ainmhithe le haghaidh bia; duine a ghearrann is a dhíolann feoil
curtha ar fáil, ag dul ar aghaidh
slata caola le haghaidh ciseán etc.
aghaidh, gnúis (duine)
éirí amach in aghaidh údaráis, reibiliún
bán san aghaidh nó as a bharr; sceadach
go, go dtí, i dtreo (dul chuig, chun, duine); maidir le, i dtaobh, i leith (go maith chuig Laidin, chun Laidine); le haghaidh (réidh chun bainte; cad chuige é sin?); oiriúnach i gcomhair (má bhíonn an lá chun féir); i mbun (cliste chun oibre); ar tí (bhí mé chun é a rá léi)
dhá scláta práis i mbanna ceoil a bhuailtear in aghaidh a chéile
cosúil le cíor; lasta san aghaidh
fíor chearnach agus sé aghaidh chearnacha uirthi ar nós dísle; uimhir méadaithe fúithi féin faoi dhó, mar shampla, ciúb an 2 = 2 x 2 x 2 = 8
an pháirt den aghaidh os cionn na súl
sac droma le haghaidh bia etc. ag siúlóirí
claonta in aghaidh athruithe
le haghaidh, i gcomhair (áit faoi choinne leabhar)
in aghaidh (chuir sé ina choinne; i gcoinne an bhalla)
ar aghaidh, os comhair (os coinne an tí amach)
drochghníomh in aghaidh an dlí, cion; dochar, díobháil (duine gan choir)
feithicil ar dhéanamh carráiste á tarraingt ag capaill; carráiste traenach; bus le haghaidh turas fada
faoi dhéin, le haghaidh (i gcomhair an lae amárach)
craiceann an chrainn choirc (dair atá le fáil i dtíortha na Meánmhara); stopallán, de chorc de ghnáth, le haghaidh buidéal, bairillí etc.
púdair agus olaí eile leis an aghaidh a bhreáthú
cóta a chaitear in aghaidh na fearthainne, cóta baistí
aghaidh, éadan (cúinse a thabhairt do rud); geáitse (bíonn mórán cúinsí ar siúl aige); leithscéal, coinníoll (ar aon chúinse; ghlac sé leis gan chúinse); cleas, beart glicis (fear cúinsí é sin)
aghaidh, gné, gnúis
fágáil ina luí nó ina shuí nó ina sheasamh ar (cuir ar an mbord é; chuir sé ar mo chosa mé); seoladh ar aghaidh chun (duine a chur ar turas); ionad a thabhairt ar (cuireadh ar an bhfoireann é); tabhairt ar staid áirithe (ná cuir ar meisce iad; cuir na héadaí ar triomú); bualadh ar (cuir clár air; chuir mé stampa ar an litir; cuir ort do chuid éadaigh); tabhairt i bhfeidhm (ord a chur ar rudaí); bheith ina chúis le (chuir sé an slaghdán orm; ná cuir fearg orthu); leagan ar (cuireadh cáin orainn); cuir i leith (ná cuir an locht ormsa); cur chuig (cuir ceist air); brú ar (chuir siad troid orainn); ligean amach ar (chuir sé béic orm); tathant ar (chuir sí an bia air le spúnóg); a leagan ina gheall ar (airgead a chur ar chapall); aistriú go (cuir Béarla air); goilleadh ar (tá a chroí ag cur air)
cur chomh fada le (daoine a chur chun boird); cur os comhair (cuir chuige an t-arán); úsáid le haghaidh (cuir chun tairbhe duit féin é); tabhairt faoi (cur chun oibre)
ropadh, sá (cuireadh i bpríosún é; scian a chuir i nduine); tabhairt ar staid áirithe (duine a chur i gcruachás; chuir sé ina thost é); léiriú (rud a chur in iúl, a chur i nGaeilge); líonadh le (chuir sé neart ionainn); dul i (cur sa siúl; cur in aghaidh nó i gcoinne ruda)
cás leathair le haghaidh piostail, a chaitear ar chrios nó a bheadh greamaithe de dhiallait
ceantar toghcháin le haghaidh na Dála
galar fiabhrais lena dtagann cloig thochais ar an aghaidh agus ar an gcorp
treo féachana; aghaidh (ar dheisiúr na gréine)
