Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
abhaile
ábhaillí
abhainn
ábhal
ábhalmhór
ábhann
abhantrach
ábhar
ábhartha
abhcach
abhcóide
abhlann
abhlóir
abhóg
abhraiseach
abhras
ábhrú
abhus
ablach
abláil
abú
acadamh
acaoineadh
ábhar1 fir1 rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
ábhar2 fir1 leaba iomartha i ngunail báid
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
a bhaineann le hábhar
(le cneá) bheith ag déanamh ábhair
ábhar siúinéireachta, tine, etc., a fhaightear as crainn; substaint, brí
tréith ar leith; bealach, dóigh; staid; ord; patrún, scéim; cur síos nó cuntas scríofa ar ábhar éigin
achasán, masla cainte (aithis a thabhairt do dhuine); náire, ábhar náire (is é an aithis shaolta é)
ábhar gan phróiséail
ábhar i gcneá
othras, braon, ábhar i gcneá
ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
neartú le hábhar eile chun rud a dhéanamh níos láidre
struchtúr cloch nó brící nó ábhair eile ar nós éadan tí nó taobh seomra nó fál thart ar gharraí
píosa éadaigh nó ábhair eile le rudaí a choinneáil i gceann a chéile
feithid chealgach cheathaireiteach a dhéanann mil agus céir as ábhar a bhailíonn sí ó bhláthanna
cúlchaint, caitheamh anuas ar dhaoine; ábhar imní
deoir, dil (leachta); taoscán beag (braon tae; braon bainne); ábhar, angadh
ábhar le dearg a chur suas; smál dearg
ábhar tine nó teasa ar nós gual nó móin nó ola nó gás
ar an ábhar go
ábhar tairbh coillte
an t-ábhar amh as a ndéantar rud
ábhar vásta a scaoiltear as an gcorp; mian ar féidir miotal a bhaint as (cac iarainn)
cúis (cás dlí, cúirte); drochdhóigh (sa chás ina bhfuil sé); scéal (is bocht an cás é); ábhar imní (ní hé sin is cás liom; i gcás idir dhá chomhairle)
plaisteach a d'úsáidtí mar ábhar scannáin
ábhar ramhar buí a thálann beacha le cíor mheala a dhéanamh; aon ábhar cosúil leis (céir chluaise; coinneal chéarach); carr, smál (céir shalachair)
leabhar tagartha agus an-chuid eolais ghinearálta ann nó eolas ar ábhair speisialta
eaglais; reilig (cré na cille); aonad beag d'ábhar beo (cealla fola); aonad de bhataire leictreach
oifigeach a scrúdaíonn ábhar clóite nó scannáin agus é de chumhacht aige a rá an bhfuil siad oiriúnach le scaoileadh i measc an phobail
ábhar milleáin, cúis (tú féin is ciontaí leis)
an t-ábhar a thugann an dath glas ar phlanda
ábhar clóscríofa
ainm ar phlandaí éagsúla a thugann ábhar snáithíneach as a ndéantar rópaí etc.
ábhar tine
géilleadh do rud nó glacadh leis go bhfuil sé fíor (creidim i nDia; ná creid focal uaidh); onóir, ábhar measa (is creidiúint don tír é); cáil (a chlú is a chreidiúint)
páirt, roinnt (déan trí chuid de); cion duine amháin (sin é do chuid de; mo chuid éadaigh; iníon dá chuid); ábhar (tá cuid súl inti, ní cuid iontais é); bia, beatha (do chuid a chaitheamh; ag tuilleamh a choda)
ina ábhar maith cuideachta
ábhar cuimhne; seoid chuimhne ar ócáid nó ar áit nó ar dhuine éigin
duine óg ar altramas; mac léinn; deisceabal; ábhar oifigigh airm
ábhar; substaint, mianach; cúis (damhna bróin)
a léiríonn scaradh etc. (bain di é; scoir sé den obair); greamú, leanúint etc. (ceangail den chrann é; ná lean den chaint sin); suíomh (taobh thall den abhainn); bunús (duine de na Gearaltaigh; earraí de dhéantús na hÉireann); ábhar, líon (déanta d'adhmad; lán de dhaoine); cineál (amadán de dhuine, a leithéid de lá); cuid (an chéad lá den mhí; duine díobh); modh, meán (éirí de léim, briseadh de thaisme é); méid, oiread (ní raibh sé de chiall aige fanacht); mar iarthagairt (maidir liomsa de; ní fearr liom rud de); cúis, fáth (dá bhrí sin, dá bharr sin); fad aimsire (de shíor, de ghnáth); de + a4 = dá4 ; de + an = den; de + ar = dar3 ; de + ár2 = dár1 ; de + ar3 = dár2
rud nó ábhar dearg; talamh treafa; iasc dearg farraige
ábhar pléascáin an-chumhachtach
píosa miotail nó ábhair eile agus lúb ar cheann amháin de chun breith ar iasc le dorú
ábhar fite a ndéantar cultacha agus brait as; seolta báid (long faoi iomlán éadaigh)
braon nó ábhar a chruinneodh i mball den chorp (faoi fhiacail, cuir i gcás)
cineál arbhair a úsáidtear mar ábhar leanna agus biotáille
éadach trom déanta le holann nó le hábhar snáithíneach fionnaidh agus iad rollta nó brúite ar a chéile
fí; gréasán fite; trilseán (gruaige); ábhar matánach
sreang atá sodhóite agus í greamaithe d'ábhar pléasctha le tine a thabhairt dó
ábhar lofa; poll i gcroí práta
taos tanaí a dhéantar as ábhair mar phlúr agus bhainne a bhualadh ar a chéile
