Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
art
artach
artaire
árthach
artola
arú
arúil
as
asáitiú
asal
asarlaí
ásc
ascaill
ascar
asclán
asfalt
aslonnú
asma
aspairín
aspal
aspalóid
asparagas
asplanád
Seans gur foirm é as de:
a »
as rfh ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
ábhar siúinéireachta, tine, etc., a fhaightear as crainn; substaint, brí
a rá amach go hoscailte; bheith sásta a rá gur mar sin atá; nóta á rá go bhfuair tú nó gur íoc tú as rud éigin; faoistin a dhéanamh i gcoir
gunna a scaoiltear piléar as le haer brúite
cloch luachmhar a dhéantar as grianchloch
cáineadh nó pionósú as rud
miotal geal luachmhar ar féidir snas breá a chur air chun earraí agus ornáidí luachmhara a dhéanamh; boinn mhiotail nó nótaí bainc chun íoc as rudaí; saibhreas (fear airgid)
gléas, gaireas, fearas, gar (áis a bhaint as rud); saoráid (áiseanna cócaireachta)
substaint shnáithíneach as a ndéantar cláir nó éadach tinedhíonach
turas; bealach timpeall; turas as bealach
as bealach, iargúlta, ionadach
ball ar bith den chruinne a bhfuil spás ann do dhuine nó do rud; achar atá curtha ar leith do ghnó áirithe (áit cathaoireach); comharsanacht (duine ón áit); sealúchas (teach agus áit); suíomh áirithe (m'áit sa rang; tá sé as áit)
tor síorghlas agus caora corcra air as a ndéantar ola aitil
substaint mhín gheal ghléineach de mhianach aoil a ndéantar ornáidí as
éan mór fadsciathánach as farraigí an domhain theas
buíoch de Dhia as rud éigin
ón áit istigh go dtí an áit amuigh (amach as an teach); in áit atá giota uait (os mo chomhair amach); go háit atá níos faide uait (amach an sliabh; chuaigh siad siar amach; amach chun na hAstráile); le himeacht ama (uaidh seo amach); níos moille (amach sa bhliain); siar (fan amach ón tine); ar amharc (an taobh tuathail amach); os comhair an tsaoil (má théann an scéal sin amach ort); os ard (abair amach é); ar fad (is deas amach é); go deireadh (throid siad amach é)
faoin aer (amuigh sa pháirc); gan a bheith istigh nó sa bhaile (tá fear an tí amuigh); i bhfad uait (amuigh ag bun na spéire); is faide amach (an balla amuigh); as áit, as alt (tá mo ghualainn amuigh); tagtha amach (tá na bláthanna amuigh); sa domhan (an rud is measa amuigh); gan íoc, le híoc fós (tá fiacha amuigh agam air); críochnaithe (tá an cluiche amuigh); gan oibriú (tá an talamh amuigh bán)
focal nó abairt a fhaightear as ord eile a chur ar litreacha focail nó abairte (anam, mana; crua, cuar)
an spiorad nó an chuid inmheánach den duine a chreidtear a mhaireann tar éis a bháis; beatha (thit an t-anam as); brí, fuinneamh (cuir anam ionat féin)
pór gabhar, cat nó coiníní a bhfuil clúmh fada orthu; snáth nó éadach a dhéantar as an gclúmh sin
beo ar éigin (tá sé ann as)
deoch a dhéantar as feoil nó glasraí a bhruith in uisce, súp, sú
púdar geal a dhéanann cloch aoil dhóite agus a ndéantar moirtéal nó suimint as, nó a úsáidtear in uisce chun ballaí a ghealadh
spíce d'aol silte agus é cruaite arís a bheadh sáite aníos as an urlár in uaimh
spíce d'aol silte, agus é cruaite arís, a bheadh crochta anuas as an díon in uaimh
bia a dhéantar as plúr nó min
an phearsa scoile atá freagrach as na múinteoirí agus na mic léinn ar fad
cur as áit nó as ionad
cur amach as áit lonnaithe
galar a chuireann as d'fheadáin na scamhóg agus a dhéanann análú deacair, múchadh
deannach radaighníomhach as pléascadh núicléach nó as stáisiún fuinnimh adamhaigh
cóiriú nó deasú as an nua (athchóiriú troscáin); athleagan de (athchóiriú dráma); athnuachan (athchóiriú tí); athrú (athchóiriú, gúna)
tabhairt ar ais as an nua; athchóiriú; a dhéanamh óg arís
duine sí a mbeadh eagla ar pháistí go gcasfaí orthu san oíche é; fear bréige le héin a scanrú as gort arbhair
beartú ruda san aer; comharthú nó fógairt do dhuine go mbainfear sásamh as má leanann sé dá chúrsaí; tiomáint beithíoch le bata
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
duine a bhaineann rud as an talamh nó a phiocann rud den talamh nó de ghas nó de chraobh; inneall a bhaineann arbhar
sú cumhra olúil as crainn áirithe a thugann faoiseamh ar phian
damba in abhainn leis an uisce a dhoimhniú; scaoileadh tiubh as gunnaí móra le bac ionsaithe a chur ar an namhaid
an gharbhchuid de líon a ghlantar as sula ndéantar snáth de
lán tuairimí; teann as do bharúil
feithid chealgach cheathaireiteach a dhéanann mil agus céir as ábhar a bhailíonn sí ó bhláthanna
gas a fhásann as stoc crainn, buinneán, slat; ladhar píce nó foirc, beann
leacht a dhéantar as tarra guail agus a úsáidtear i ndéantús ceimiceán
deoch mheisciúil a dhéantar as braich
rudaí a itheann daoine nó ainmhithe, beatha; adhmad, substaint (bia a bhaint as caint)
biatas a ndéantar siúcra as
