Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
feanléas
feánna
feannadh
feannóg
feanntach
fear
fear-
féar
féarach
fearachas
fearacht
fearadh
féaráilte
fearaíocht
fearán
féaránach
fearann
fearannas
fearas
fearastúil
fearb
fearchat
fearg
féar fir1 an fás glas a chlúdaíonn goirt agus páirceanna agus a n-itheann ainmhithe é ► féar glas féar ag fás ► féar gortach féar dá siúlfá air a chreidtear go mbuailfeadh ocras thú ► féar tirim féar nuair a bhíonn sé bainte sábháilte
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
féar nua ag fás san áit ar baineadh féar cheana
bláth beag buí a fhásann trí fhéar earraigh
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
ar dhath an tsneachta nó an bhainne; fionn (gruaig bhán); báiteach (bán san aghaidh); folamh (tá an áit bán); díomhaoin, fiáin (ag imeacht bán); gan aon bharr ag fás air ach féar (talamh bán)
féasóg, gruaig, olann, féar, etc. a ghearradh
geataire; gas nó ribe (féir); táth
go, go dtí, i dtreo (dul chuig, chun, duine); maidir le, i dtaobh, i leith (go maith chuig Laidin, chun Laidine); le haghaidh (réidh chun bainte; cad chuige é sin?); oiriúnach i gcomhair (má bhíonn an lá chun féir); i mbun (cliste chun oibre); ar tí (bhí mé chun é a rá léi)
cruach bheag fhéir
an chuid de chos an arbhair a fhanann sa talamh tar éis a bhainte; cos arbhair nó féir; feadán caol déanta as páipéar nó plaisteach trína ndiúltar deoch
uirlis le lann chuartha agus doirnín beag chun féar, arbhar etc. a bhaint; an giall íochtair (corrán géill)
barr na talún mar a bhfásann féar agus plandaí, ithir; cineál áirithe ithreach atá righin agus a chruann le bácáil, agus a dhéanann brící agus earraí cré
coca nó stáca mór (cruach fhéir, cruach adhmaid); carn (cruach airgid)
an taobh thiar de rud (cúl do chinn, cúl an tí); droim (cúl a thabhairt do rud; thug sé cúl lena mhuintir); deireadh (cúl an ghluaisteáin; an féar cúil); siar, taobh thiar (dul ar gcúl; clog a chur ar gcúl; marcaíocht ar cúla); taca, taisce (cúl airgid; cúl taca; an dream atá ar a chúl); iargúltacht (coillte cúil); folt gruaige; (le cluichí) (i) cosantóir (ii) báire
ribe (dlaoi ghruaige, féir); triopall, dos, slám; dual (de rópa)
tine mhór mhillteach, dó uafásach (mar a dhéanfaí ar theach nó ar chruach féir)
feithid a léimeann agus a dhéanann glór san fhéar lena sciatháin nó a chosa a scríobadh dá chéile
éirí mór nó ard; teacht féir nó plandaí; forbairt (le fás an léinn, an eolais); toradh an phróisis sin, planda, slat; síolrú (an dream ónar fhás sé)
réigiún gan uisce agus gan aon ní ag fás ann; áit atá bánaithe ar fad; áit a bhfuil fás fiáin féir ann
féar, plandaí, fáis
talamh féir
faoi bhrat féir
léana, lantán féarmhar; saghas féir
féar garbh sléibhe
uachtar na talún agus féar air; scraith den uachtar sin (mar a bhaintear le spád); lán sleáin de mhóin; ball (ar an bhfód seo, an fód a sheasamh); doimhneacht (duine gan fód)
bia d'ainmhithe (ar nós féar, coirce, etc.), farae
ionramháil (féir etc.) le forc, píceáil
breith ar (rud a ghabháil i do lámh); ceapadh (peil a ghabháil); lán baclainne (gabháil féir, mhóna); tógáil (áit duine a ghabháil); tabhairt faoi, oibriú ar (ag gabháil d'obair); greamú, tógáil (coirpeach a ghabháil); buachan (an lá a ghabháil); a thógáil chugat féin (páirt a ghabháil i rud); glacadh le (gabh mo leithscéal); glacadh, a theacht ar (ghabh tart é); dul, siúl (ag gabháil thar bráid; ag gabháil abhaile); teacht (gabh i leith); gléasadh (capall a ghabháil); rá, aithris (ag gabháil fhoinn, véarsaí); giosta
rud garbh (gairbhseach féir, mine); ábhar garbh snáithíneach sa bhia
féar nó arbhar óg
ar dhath an fhéir nó an duilliúir ag fás; óg, neamhaibí (adhmad glas); gan taithí (tá an fear bocht glas air); neamhoilte (saighdiúirí glasa); lag i mbrí (deoch ghlas); dorcha liath (flainín glas); liathghorm (súile glasa); lonrach mar chruach (sceana glasa); fuar, gruama (aimsir ghlas); gan substaint (iasc glas)
piocadh; síneadh amach (ag gobadh as an mballa); teacht os cionn talún (an féar ag gobadh aníos)
ithe féir atá ag fás (mar a dhéanann ainmhithe i bpáirc)
garraí cois an tí ina gcoinnítear cruacha féir agus stácaí arbhair
inse abhann; plásóg chothrom féir
rud mín; talamh mín, talamh féir i sliabh
talamh féir, míodún
féar righin a úsáidtear chun díon tuí a chur ar theach, etc.
uirlis feirme agus beanna air le féar nó arbhar a thógáil; pointe mullaigh seoil
síol (pór féir, prátaí); síolrach, sliocht (pór caorach, pór daoine); fás úr (pór breá féir)
fráma chun rudaí a choinneáil air nó ann (raca féir; raca hataí); gléas ar a mbaintí síneadh as géaga daoine fadó mar phionós orthu; scairbh
uirlis ghairdín nó feirme a bhfuil lámh fhada uirthi agus fiacla trasna amuigh ann chun duilleoga nó féar a bhailiú nó chun cré a réiteach
fás tanaí cosúil le snáithe ar chraiceann duine nó ainmhí (ribe gruaige, ribe clúimh); guaire (ribe féasóige); cuma na feirge (ní maith an ribe atá air); gas féir, tráithnín, brobh; sreang gaiste (súil ribe)
cur ó chéile, imeacht ó chéile, deighilt, dealú (lánúin a scaradh; do chosa a scaradh); leathadh (féar, móin, a scaradh); éirí as nó teacht as (scaradh leis an ól; is maith a scar tú leis)
fód talún agus é bainte; sraith; brat (scraith féir); rais, bruth
ribe féir, geamhair etc.; gas
fás cosúil le féar garbh a fhásann cois uisce nó i riasc, cíb (Úsáidtear í in ionad tuí mar dhíon ar thithe)
ribe féir, gas arbhair, sop tuí
sraith (féir, arbhair etc.); triopall ar crochadh (slaodanna gruaige); scailp, babhta, néal (slaod tinnis, slaod codlata); rafta
brobh; beart beag (féir, tuí, luachra etc.); leaba (thuí etc.) (tá sé in am soip)
lann fhada chuartha feistithe ar chrann chun féar a ghearradh le saothar láimhe
