Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
leasrí
leasrúnaí
leastar
leasú
leataobh
leataobhach
leath
leath-
leathadh
leathan
leathán
leathanach
leathanaigeanta
leathantas
leathar
leathbhádóir
leathbhliain
leathbhróg
leathchéad
leathcheann
leathcheathrú
leathchliathán
leathchloch
leath- réimír sínte ar an taobh, claonta, leataobhach; claonta ar thaobh amháin; leathfhásta; ceann de bheirt nó de phéire
leath bain2 (leith in abairtí áirithe) cuid den iomlán atá cothrom leis an gcuid eile (déan dhá leath de, leath slí); cuid, roinn (déan trí leath de); taobh, cliathán; treo (an leath tosaigh) ► ar leith, faoi leith i leataobh, leis féin (in áit ar leith); suntasach, speisialta (duine ar leith) ► go leith agus leath (bliain, míle, trí huaire, go leith) ► i leith i dtreo (i leith na láimhe deise); i bhfabhar (i mo leith nó i m'éadan); thar ceann, ar son (paidir i leith na marbh); i muinín (dul i leith Dé); in aghaidh, i gcoinne (chuir sé bréag i mo leith); anseo, abhus, go dtí seo (tar i leith anseo; ó shin i leith) ► i leith is go amhail is dá mba; á cheapadh go
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
galar ar chealla an choirp a fhásann agus a leathann
smál leata ar an gcraiceann nó ar pháipéar nó éadach
lámh oscailte; lán láimhe (bos uisce); boiseog (bos sa leiceann); páirt leata de rud (bos camáin, bos maide rámha)
cneá leata nó spota aicídeach ar dhuine nó ar ainmhí nó ar phlanda; cantal, crostacht
meall bog aráin, síol rois etc., déanta le huisce fiuchta agus leata ar mhuislín le cur ar neascóid nó ar chneá
mias leata adhmaid; diosca ceoil
cuid den iomlán, ar nós leath (1 2 ) nó ceathrú (1 4 )
craic nó scoilt ann; (le duine) corraithe, leath as a mheabhair
corraí nó suaitheadh tobann a bhaint as rud (chroith sé a cheann, chroith sé lámh liom); leathadh (síol a chroitheadh, salann a chroitheadh ar rud); beartú, sméideadh (chroith sé an bata liom, a cheann orm)
(le crúba) scoilte ina dhá leath, mar atá ag bó, caora, muc etc.
ráig ghalair a leathann agus a bhuaileann an-chuid daoine
agus a leath (míle go leith, tonna go leith)
spás a dhealaíonn dhá rud óna chéile (idir a trí is a ceathair); istigh i measc (idir na tithe, istigh eatarthu); le chéile, i dteannta a chéile (cheannaigh siad eatarthu é; eadrainn féin an chaint seo); leath slí (idir shúgradh is dáiríre); araon, le chéile (idir chorp is anam)
talamh, urlár (titim ar lár); leath slí idir an dá thaobh nó an dá cheann (lár líne; lár na páirce, lár an chiorcail); croí (trí lár mo chléibh, i mo lár); coim, básta (crios thart faoina lár)
cloch leata thanaí, fleaige; rud i bhfoirm leice (barr talún ag triomach, callas ar chraiceann etc.); claibín pota, soithigh etc.; pláta
clúdach (éadach a leathadh ar rud, im a leathadh); rolladh (taos a leathadh); leibhéal, leacadh (iarann a leathadh); oscailt amach (do ghéaga a leathadh); leathnú (coillte ag leathadh); scaipeadh (síol, gaineamh, a leathadh); éirí doiléir (tá a chaint ag leathadh air); a dhéanamh fuar (tá mé leata; leathfar ansin thú)
oscailte amach nó isteach (tá an doras ar leathadh)
leath de lá saor ó obair
leath de mhíle slí; cúig chéad
leath an domhain nó de chruinneog an domhain
gléas a dhéanann leathadh
spád bheag láimhe a úsáidtear chun garraíodóireachta agus chun suimint, moirtéal etc., a leathadh; roth casta faoi lanna ar bhád nó ar eitleán a thiomáineann í
i lár baill; leath slí idir mór agus beag
ciorcal samhailteach timpeall an domhain leath slí idir an Mol Thuaidh agus an Mol Theas
níos lú ná leath an iomláin; áirithe bheag daoine, vótálaithe etc.
an chuid is mó, níos mó ná leath an iomláin (de dhaoine); an difear idir an chuid is mó agus is lú de vótaí
ar oscailt, ar leathadh; gan cheist gan cheilt (dúirt sé amach go hoscailte é)
tomhas leachta cothrom leis an ochtú cuid de ghalún nó díreach níos mó ná leath lítir
aicíd mharfach a leathann go mear i measc daoine
leata leis an bhfuacht
caitheamh soir siar nó i ngach treo baill; leathadh (scéala a scaipeadh); cur amú (scaip sé a chuid airgid); imeacht ó chéile (scaip an cruinniú); leá (scaip an ceo)
cur ó chéile, imeacht ó chéile, deighilt, dealú (lánúin a scaradh; do chosa a scaradh); leathadh (féar, móin, a scaradh); éirí as nó teacht as (scaradh leis an ól; is maith a scar tú leis)
iasc mór leata de chineál an roic agus sciatháin leathana air
an leath tosaigh den mhuineál faoi bhun na smige; an taobh istigh de seo mar a bhfuil an píobán agus an craos; scrogall, sceadamán
leath-, meath-, cuibheasach, measartha (scothaosta, scothshásta, scoth-thamall)
duine a chuireann nó a leathann síol
cur síl, leathadh, craobhscaoileadh
troigh na coise agus í leata anuas ar an talamh; cos mhór thútach
sprae a leathadh nó a cháitheadh
leathadh (seol a spré; gaineamh, scéala, a spré)
déanamh spréach; spré, leathadh (ag spréachadh piléar, báistí); spriúchadh, radadh (capall ag spréachadh); feargú
leata, spré déanta air; oscailte amach (rós, sciorta, spréite)
leathadh ina shraith (móin a shrathnú); síneadh
leata, préachta (leis an bhfuacht)
codanna beaga a dhéanamh (de rud) (stróic sé ina dhá leath, ina phíosaí, é); tarraingt le fórsa, sracadh (stróic mé aníos as an talamh iad; ag stróiceadh a chuid gruaige); strácáil (tá sé ag stróiceadh leis); spalpadh (ag stróiceadh eascainí); stráice (stróiceadh mór oibre)
crios ar gach taobh, thuaidh agus theas, de mheánchiorcal an domhain agus leath slí idir an Mol Thuaidh agus an Mol Theas
