Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
téaltú
téama
téamh
teampall
teamparálta
téanachtaint
teanchair
teanga
teangaire
teangeolaí
teann
teannadh
teannáil
teannaire
teannán
teannas
teannfhocal
teannóg
teannta
teanntán
teanntás
teanntóir
teanntú
teanga bain4 an ball sochorraithe sa bhéal chun labhartha agus chun blaiste; cumas labhartha (ar chaill tú do theanga?); caint (teanga na tíre; na teangacha Eorpacha); aon ní cosúil le teanga (teanga bróige; trumpa gan teanga) ► teanga labhartha urlabhraí; teangaire
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
na litreacha ar fad a úsáidtear i dteanga agus iad in ord speisialta
dul nó cur ó áit go háit eile, athrú; taisteal; rud a thiontú ó theanga amháin go teanga eile
ealaín nó toradh an aistrithe ó theanga go teanga eile
milis sa teanga; plámásach
an fios a thugann an teanga agus uachtar an bhéil faoi rud a bheith milis nó searbh nó maith le hithe nó le hól; tuin gutha, an tslí a labhraíonn duine (blas cainte); faic, dada
coinneáil slán, cosaint (teanga, rún, a chaomhnú)
fuaim seachas guta i dteanga (Léirítear consain le litreacha seachas a e i o u)
réasún, fáth (cúis ghearáin, cúis gháire; tú féin is cúis leis); cás dlí (daoradh sa chúis é); gluaiseacht a bhfuil aidhm nó cuspóir speisialta leis (cúis na teanga); gnó (ní dhéanfaidh sin cúis)
síneadh amach, nochtadh (do theanga a chur amach); díbirt (cuir amach as an teach iad); lainseáil (bád a chur amach); fógairt (ná cuir amach an scéal sin orm); doirteadh amach (cuir amach an tae); tomhas, freagairt (cuir amach seo dom); aiseag, caitheamh amach
dána, gránna; nimhneach sa teanga; ceanndána
le dhá theanga; in dhá theanga
duine a bhearrann le deimheas; duine a dhéanann bearradh lena theanga
caoi a chur ar rud, rud a chur i gceart arís; bearradh teanga
an craiceann a bhaint (de rud); sciolladh (feannadh teanga)
fear a aistríonn os ard ar mhaithe le daoine nach dtuigeann an teanga i gceist
fuaimniú focal; staidéar ar fhuaimniú teanga
éagothrom, cnapánach (talamh, éadach, garbh); gan a bheith mín nó séimh nó binn (aimsir, teanga, gharbh); mór (fear, práta, garbh); neamhchruinn (obair gharbh, cuntas garbh)
duine a mbeadh gob mór nó soc air; duine atá géar sa teanga; duine fiosrach
na rialacha a bhaineann le ceart teanga ina labhairt nó ina scríobh
fuaim a dhéantar gan úsáid a bhaint as an teanga ná na fiacla ná na beola (is é sin, gan chonsan) ar nós a, e, i, o, u, gearr nó fada, á n-úsáid leo féin nó le chéile chun fuaim a léiriú
mír a léiríonn suíomh, go háirithe suíomh taobh istigh (i gcarr, sa chathair, thuas sa spéir, in áit eile); a léiríonn a bheith gafa (i ngaiste, in achrann sa dris); le foirm nó modh (i bhfoirm cú, i dteanga na tíre); le ballraíocht (i rang a dó, san arm); le feidhmeannas (i bhfeighil na bpáistí, i gceannas); le staid (i bhfiacha, ina luí, in uaigneas, i ngrá); le ham (go mall san oíche, go luath san fhómhar); i bhfrásaí dobhriathartha (i mbliana, in airde, in aice láimhe); le mianach áirithe (tá éirim ann, níl aon mhaith ann, tá céim bhacaí inti); le tomhas (tá cloch mheáchain, sé troithe, ann); le haicmiú nó rangú (níl ann ach amadán; tá sé ina shagart anois); le huimhreacha, ord etc. (ina scataí beaga, ina dhá leath); isteach (cuir i do phóca é, dul i bhfiacha); le hathrú staide (ag dul i bhfeabhas, i méid, i neart, in aois) i + a4 = ina; i + an = sa(n); i + ar3 = inar, i + ár2 = inár; i + na = sna
tamall úsáide a fhaigheann duine ar rud (go háirithe airgead ar ús); an rud féin (an iasacht a thabhairt ar ais); coigríoch (tír iasachta); strainséartha (duine, teanga, iasachta)
teanga na sean-Róimhe
cois, in aice (a dhroim le balla; druid anall liom); buailte ar (dá mbeadh ceirín leis; bhí srian lena theanga); i dtreo (bhí a aghaidh linn, ina luí le gréin; tá súil aige léi); ar feadh (thit sé le haill; thart le bun na gcnoc, ag imeacht le sruth); in éineacht (bhí mé ar scoil leo; ná caith an hata sin leis); i bhfabhar (bhí an t-ádh leis; ar mhaithe liomsa); in aghaidh, chuig (ná bí liom; chuir sé an gadhar leo); ar feadh tréimhse áirithe (le trí lá anois; tá sé anseo le fada); i gcomparáid (chomh buí le hór; i gcomórtas le Seán); de chuid (ní liomsa é; cara liom é sin); ag, i seilbh (an bhfuil do chóta leat?; bhí siúl géar linn); ar aghaidh (abair leat; d'imigh sé leis; isteach libh); le cabhair (daoradh le feall é; léirigh le sampla é); ag leanúint (tá costas, deifir, leis); de thoradh (ar crith le heagla, plódaithe le daoine; tá an donas air le bréaga); chun (le greann a dúirt sé é); i dtuairim (ní dóigh liom é; is beag leis é); chun, le haghaidh (tá siad le pósadh, cad a bhí le rá agam; tá obair le déanamh) le + a4 = lena; le + ar3 = lenar; le + ár2 = lenár
stiall, stráice; liobar, ceirt; rud liobarnach; buille (leadhb de mhaide); teanga
cuimilt teanga; lútáil
gan srian (tá an teanga ar ligean aici)
aistí próis nó filíochta, go mór mór aistí den scoth, in aon teanga
pras ar an teanga; doiléir sa chaint, tutbhéalach
(le véarsaíocht) dhá theanga a bheith trí chéile inti
an teanga chrochta a úsáidtear i gcáipéisí oifigiúla
gan ardáin ná ísleáin (machaire mín); gan a bheith garbh (bord mín; leiceann mín); fíneálta (éadach mín); síodúil, plásánta (teanga mhín); mion (plúr mín, cíor mhín); caoin, ciúin (ainnir mhín)
scalladh teanga, sciolladh
feannadh, scalladh (leis an teanga), sclamhairt
(le seol) siota; réim, scóip (lig sé scód leis féin, lena theanga)
coirt, carr, brat éadrom (screamh ar bharr bainne, ar theanga, ar chraiceann)
sprochaille cosúil le teanga bheag atá ar crochadh i gcúl an bhéil
slisne, stráice (stiall leathair, feola, aráin); lasc, leadhb (stiall d'fhuip, de theanga)
duine a aistríonn os ard ar mhaithe le daoine nach dtuigeann an teanga
eolaí i gcúrsaí teanga
troimpéad; gléas ceoil miotail a leagtar ar na fiacla agus teanga ann a bhuailtear le méar
brí a bhaint as (teanga a thuiscint; tuigfidh tú as); aithint (tuigim do chás; tuigim duit; thuig mé go raibh deifir ort); glacadh le (ná tuig gurb aon amadán é); ciall a bheith agat dó (an té nach dtuigeann ceol); samhlú (tuigeadh dom gurbh é a dúirt é); fáil le fios (ní hé sin a thuig mé uaidh); eolas (aois na tuisceana; lucht na tuisceana); bá, nádúr (is beag tuiscint atá ann)
