Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
cuiríní
cuirliún
cúirt
cúirtéireacht
cúirtéis
cuirtín
cúirtiúil
cúis
cuiscreach
cúiseach
cúiseamh
cúisí
cúisín
cúisitheoir
cúisiúil
cuisle
cuisne
cuisneoir
cuisniú
cúiteach
cúiteamh
cuitéar
cuiteog
cúis bain2 réasún, fáth (cúis ghearáin, cúis gháire; tú féin is cúis leis); cás dlí (daoradh sa chúis é); gluaiseacht a bhfuil aidhm nó cuspóir speisialta leis (cúis na teanga); gnó (ní dhéanfaidh sin cúis)
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
rud a líonann spás agus is féidir a láimhseáil nó a fheiceáil, etc.; stuif nó substaint fhisiciúil; an stuif a ndéantar rud as, ar nós olann, cailc, cré, etc.; an rud atá i gceist nó faoi thrácht (ábhar na cainte); cúis (ábhar gáire); cúrsa (tá sé ag imeacht ar a ábhar féin); suim áirithe (ábhar airgid); sileadh i gcneá, angadh; duine a bhfuil tréith nó aidhm ar leith aige (ábhar dea-dhuine, ábhar sagairt); pas, beagán (tá sé ábhar daor)
cúis dlí; agairt
pléadálaí cúise; duine díoltasach
áit a ndíoltar rudaí chun airgead a thógáil do chúis éigin
sástacht leat féin ar bheagán cúise
breithiúnas (breith a thabhairt ar chúis; Lá na Breithe)
cinneadh cúise i gcúirt; tuairim mheáite as fianaise
(le breitheamh nó cúirt) cinneadh cúise; dearbhú, fógairt
cén fáth, cén chúis, cad ina thaobh, cad mar gheall ar (cad chuige ar bhuail tú é?)
cúis le plé (go háirithe i gcúirt dlí)
cúis (cás dlí, cúirte); drochdhóigh (sa chás ina bhfuil sé); scéal (is bocht an cás é); ábhar imní (ní hé sin is cás liom; i gcás idir dhá chomhairle)
ceann nó ceann eile de phéire (déanfaidh ceachtar acu cúis)
leatrom, cúis ghearáin
ábhar milleáin, cúis (tú féin is ciontaí leis)
sa stair, turas Críostaithe chun an Tír Naofa a fháil ar ais ó na Mahamadaigh; gluaiseacht mhór ar mhaithe le haon dea-chúis
cúis a chur i leith duine nó an dlí a chur air
(le cúirt) an té a bhfuil an chúis curtha ina leith
an bealach nó an treo ina ngluaiseann rud, turas timpeall (cúrsa na gréine; tá a chúrsa rite); raon, réimse (cúrsa scoile, cúrsa staidéir); rud, ní (cúrsaí an tsaoil, cúrsaí airgid); cúis, cás (ní cúrsaí magaidh é); ócáid, uair (bhí mé ann cúrsa)
ábhar; substaint, mianach; cúis (damhna bróin)
is cúis le (ní mise faoi deara é ach Seán)
a bhaineann go pearsanta le duine (an rud is dílis duit); fíor, ceart (airgead dílis); seasmhach (dílis do chúis); ionúin, grámhar
duine atá dílis do dhuine nó do chúis go mór mór Aontachtaí antoisceach
prionsabal daingean (dlí an nádúir, dlí Dé); cód rialacha le tír a rialú (cuid acu ón bparlaimint agus cuid eile bunaithe ar chleachtas); caingean, cúis (dul chun dlí le duine); prionsabal eolaíochta (dlíthe na ceimice); gnáthnós imeachta nó iompair (dlí an mhargaidh)
ag imeacht ar fán; gan feidhm, gan mhaith (is fánach an obair agat í); neafaiseach, gan smaoineamh (sampla fánach); ócáideach, corr (ceathanna fánacha); suarach, gan tathag (is fánach an chúis a bhí leis); gan a bheith flúirseach (barra fánacha)
cúis, réasún, an bun atá le rud a dhéanamh
beartas fógraí, cruinnithe, óráidí etc. chun cúis speisialta éigin a chur chun cinn
beart gránna; éagóir cúis náire (is mór an feall é)
cur míshásaimh in iúl, casaoid, clamhsán; cúis ghearáin (cén gearán atá ort?)
an obair a bhíonn ar siúl ag duine de ghnáth (do ghnó a dhéanamh); feidhm, cás (gnó do dhochtúir é); obair thráchtála (gnó a chur ar bun); gá, riachtanas (tá gnó agam díot; níl gnó agam leis); cúis, cúram (déanamh do ghnó de rud a bheith agat); gnáthchúrsaí (gnóthaí an tsaoil); obair, déantús, cúram (gnóthaí Dé)
cúiseamh, cúis dlí a thabhairt chun cúirte
cúis le rud a dhéanamh nó gan a dhéanamh; pardún (gabh mo leithscéal); sampla bocht (de rud)(an leithscéal scine seo)
nach beag, a dhéanann cúis (is leor sin; ní leor dó é)
duine a fuair bás ar son a chreidimh; duine a d'fhulaing go cráite ar son cúise
cairdiúil, cneasta, cineálta (comharsa mhaith é); dea-iomprach (páistí maithe); den chineál ceart (talamh maith); sásúil, folláin (bia maith); fónta (peann maith); cumasach (oibrí maith); ceart, cóir (cúis mhaith); oiriúnach (lóistín maith); muiníneach (cuimhne mhaith); fabhrach, taitneamhach (scéala maith); mór, fiúntach (suim mhaith airgid); láidir, tréan (greasáil mhaith); (mar fhocal treisithe)(baile maith mór, anonn go maith sa bhliain)
bás ar son creidimh nó cúise; fulaingt chráite; taisí mairtírigh nó naoimh
cúis bhróin; buairt, crá
mí-ádh; cúis trioblóide (tá an mífhortún ar na páistí sin)
rud nach bhfuil beo (nithe beaga le ceannach); cúrsa (os cionn gach uile ní); cúis tábhachta (ní ní liom é sin)
an uair (nuair a chuaigh sé isteach); toisc, óir (nuair is mar sin atá sé); cé, ainneoin, go (nuair a dhéanfadh focal amháin cúis)
pointe ama, am áirithe; cás nó teagmhas áirithe (rugadh air san ócáid); cúis, leithscéal (ócáid scannail); gnó, cúram (an ócáid a thug ann mé); feidhm, críoch (níl aon ócáid agam leis; rud a chur ó ócáid)
osna, cúis bhróin; osnaíl (ag gol is ag ochlán)
caill, cúis bhróin (is mór an phúir a bhás)
cumas intinne le teacht ar thuairimí, nó le rudaí a dhéanamh amach (a chiall is a réasún); ciall, tuiscint mhaith (éisteacht le réasún); fáth, cúis (ní raibh réasún ar bith aige leis)
beart a tharraingeodh náire i measc daoine eile; caint nó béadán a dhéanann dochar do cháil duine; cúis náire (is mór an scannal é)
cuntas stairiúil (scéal na hÉireann, mo bheatha); eachtra (scéal grinn); cuntas nó cur síos ar rud a tharla (scéal tubaisteach); nuacht (an bhfuil aon scéal nua agat?); cúrsa, cás (seo mar atá an scéal; sin scéal eile); cúis mhilleáin (maith an scéal thú)
diúltóir, duine a shéanann nó a thréigeann cúis etc.
tabhartas airgid nó maoine; suim airgid a thugtar chun cúise éigin (mar dhéirc nó ar mhaithe le páipéar, iris etc. a sheachadadh)
cúis, ócáid (siocair pheaca; cad é is siocair leis?); leithscéal (níl uaidh ach an tsiocair; an tsiocair scine seo)
láthair; socrú, bunú (suíomh scéil); cruthú (suíomh cúise)
cúis, cúrsa (tosca an tsaoil, an cháis); iarracht (tabhair isteach toisc uisce)
