Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
bréidín
bréige
bréine
breis
breischáin
breischéim
breisiú
breith
breitheamh
breithiúnas
breithniú
bréithre
bréitse
breo
breochloch
breoite
breoiteachán
breoiteacht
breosla
brí
briathar
briathrach
briathraíocht
Seans gur foirm é breith de:
beir »
breith1 bain2 tabhairt nó teacht ar an saol (rugadh leanbh di; lá breithe) tabhairt mar thoradh (ubh a bhreith); iompar chun siúil (beir leat é sin); greim a fháil ar, teacht suas le (beir greim air, ní bhéarfaidh sé anois orainn); buachan (rug sé an chraobh leis); dul (beir leat abhaile); druidim le (ag breith suas ar a trí)
breith2 bain2 breithiúnas (breith a thabhairt ar chúis; Lá na Breithe)
TORTHAÍ GAOLMHARA
SAN FHOCLÓIR BEAG
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
breith éagórach
gan a bheith aibí, leanbaí (duine anabaí); roimh am (breith, bás, anabaí)
sceimhle tobann a fhágann duine gan breith ar a chiall aige; scaoll, líonrith
duine a cheaptar chun breith bháis a chur i bhfeidhm
breith
an difear idir an méid a chosain rud agus praghas a dhíolta; sochar, buntáiste (brabach a fháil, a bhreith, ar dhuine)
breith barróg ar dhuine
duine i gceannas i gcúirt dlí a éisteann an cás agus a thugann an bhreith
ag breith chugat féin, ar bior
breith éagórach
leaba linbh agus luascáin fúithi; cás chun breith ar éan
a dó nó a trí de rudaí; péire; dhá rud óga a shaolófaí in aon bhreith
ainmhí beag ocht gcos a dhéanann téada chun breith ar chuileanna etc.
súil ribe a dhéanamh; breith le dol (ar éan, ainmhí etc.)
píosa miotail nó ábhair eile agus lúb ar cheann amháin de chun breith ar iasc le dorú
sreanga snaidhmthe ar a chéile ina ngréasán mogall chun breith ar iasc, éin etc., líon
breith nó rialú a tugadh san am atá caite agus a thógtar mar shampla nuair a bhíonn a leithéid i gceist arís
dul sa tóir ar ainmhithe chun breith orthu (mar spórt nó mar sprioc chreiche); an tóir féin (lá fiaigh, capall fiaigh); géim, creach
fuireach, faire (fear fionraí); cur siar (breith cúirte a chur ar fionraí); cur ó fheidhm go sealadach (ball d'fhoireann a chur ar fionraí)
breith breithimh nó giúiré ag deireadh trialach
achrann, greim (chuaigh duán i bhfostú ann); gabháil, breith ar, greamú (fostaigh sa lúb é); duine a thógáil nó a choinneáil i seirbhís; rud a thógáil ar cíos (carr a fhostú)
breith ar (rud a ghabháil i do lámh); ceapadh (peil a ghabháil); lán baclainne (gabháil féir, mhóna); tógáil (áit duine a ghabháil); tabhairt faoi, oibriú ar (ag gabháil d'obair); greamú, tógáil (coirpeach a ghabháil); buachan (an lá a ghabháil); a thógáil chugat féin (páirt a ghabháil i rud); glacadh le (gabh mo leithscéal); glacadh, a theacht ar (ghabh tart é); dul, siúl (ag gabháil thar bráid; ag gabháil abhaile); teacht (gabh i leith); gléasadh (capall a ghabháil); rá, aithris (ag gabháil fhoinn, véarsaí); giosta
breith, glacadh seilbhe; talamh i seilbh duine
gléas le breith ar ainmhithe nó ar éin, sás, dol
rud a thugtar mar dheimhniú go ndéanfar rud éigin (dul i ngeall ar rud); airgead a chuirtear ar iomaitheoir i gcomórtas (geall a chur ar chapall i rás); comhartha dúshláin (geall comhraic); bua, duais (an geall a bhreith ó dhuine); dealramh, cuma (tá geall fáis sna barra)
breith anabaí; milleadh gine roimh a ham
breith, iompar
ceangal, feistiú (greamú den bhalla); greim a bhreith ar rud (greamaigh é sin); dul i bhfostú nó i ngreim i (dul greamaithe i nduine; ghreamaigh an dris ionam)
breith ar iasc, marú éisc, iascaireacht
breith nó tabhairt ó áit go háit eile (ualach a iompar; píopa ag iompar uisce); caitheamh, tabhairt leat (brat a iompar; ag iompar seoil, ag iompar clainne); coinneáil suas (ballaí ag iompar dín); fulaingt (crá croí a iompar); coinneáil (tá iompar ar dheoch aige); múineadh, béasa (tú féin a iompar i gcomhluadar)
poll i bpíosa amháin de fhráma agus é déanta chun breith ar cheann píosa eile agus é a fháscadh ann
ga a chaitear le míol mór chun breith air
an fhéile bhliantúil lena gceiliúrtar breith Íosa Críost ar an 25 Nollaig
pionsúr beag chun ribí a bhaint nó chun breith ar rudaí beaga
breith an phobail uile trí vótáil dhíreach
corcán cócaireachta; aon árthach le haghaidh bláthanna nó plandaí; cliabh chun breith ar ghliomaigh etc.
breith le súil ribe ar iasc nó ainmhí
teacht nó tabhairt ar an saol; buanú, maireachtáil i bhfad (go saolaí Dia thú); breith (saolú Chríost)
rópa greamaithe de chúinne íseal seoil leis an seol a ionramháil chun breith i gceart ar an ngaoth, scód
gaiste sreangáin chun breith ar choiníní etc.
bronnadh, soláthar (thug sé le fonn é; seilbh, teideal, a thabhairt; comhairle, breith, a thabhairt); scaoileadh amach (móid a thabhairt; cárta, cábla, a thabhairt); fás, borradh (talamh a bhfuil tabhairt ann); caitheamh (léim a thabhairt; thug sé a shaol ann); géilleadh, stríocadh, teip (má thugann an balla sin); tógáil, iompar, crochadh leat (tabhair abhaile é; thug sé leis é; tabhair i leith iad); ionsaí, iarraidh (thug sé fúm, faoi é a dhéanamh); scaradh le (eolas a thabhairt uait; dóchas a thabhairt suas)
stopadh anála mar gheall ar bhac éigin sa scornach (cnámh nó deatach mar shampla); breith ar scornach ar dhuine chun a anáil a bhaint de; múchadh (glór tachta)
ráiteas scríofa nó clóite faoi fhírinne ruda (teastas pósta, teastas breithe, teastas báis); teistiméireacht, deimhniú (faoi scrúdú a bheith faighte ag duine); tuairisc, cuntas (sin an teastas a fuair mé air)
uirlis chun breith ar rudaí agus iad a ardú (tlú tine, tlú siúcra)
foinse uisce nó ola etc., a scairdeann aníos as an talamh; poll a dhéantar sa talamh chun breith ar an uisce etc. sin
bac (in oibreacha an choirp); bac mothúcháin, breith suas (bhí tocht ar a chroí, ina ghlór)
méadú, cruinniú, at, borradh (ag tórmach stoirme); faire ar bhreith, i mbéal beirthe (bó ag tórmach)
déanamh clainne; breith clainne (ó lá a thuismidh); cruthú, tionscnamh
