Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
aidiúnach
aife
aiféala
aifearach
áiféis
aifirt
Aifreann
aigéad
aigéan
aigeanta
aighne
aighneas
aighneastóir
aigne
áil
ailbíneach
ailceimic
aileacó
áiléar
ailearán
ailgéabar
ailibí
aige could be a grammatical form of:
ag »
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
aidiacht shealbhach sa tríú pearsa le hainmneacha briathartha (á chosaint, á cosaint, á gcosaint; bhí sé á gceannach; bhí siad á gceannach aige)
a bhfuil aitheantas faighte aige nó a bhfuil glactha leis
ach amháin (amach ó bheannú dúinn ní raibh mórán le rá aige)
sceimhle tobann a fhágann duine gan breith ar a chiall aige; scaoll, líonrith
a bhfuil aois aige, sean
fear a bhfuil clann aige; duine dár sinsear (ár n-aithreacha romhainn); seanóir (aithreacha na cathrach); sagart (an tAthair Ó Riain); Dia (an tAthair an Mac agus on Spiorad Naomh)
naíonán, leanbh beag óg nach bhfuil siúl aige fós
duine balbh; duine nach bhfuil an chaint mar is ceart aige
amhránaí fir a bhfuil guth aige nach bhfuil chomh domhain ar fad le dord
gléas ceoil adhmaid a bhfuil fuaim tholl aige
aird, aire (tá beann aige ar a chlú); spleáchas (níl beann agam ort; tá mé beag beann ort)
duine nach bhfuil glacadh aige le haon dearcadh ach a dhearcadh féin
íocaíocht do dhuine de bhreis ar an mbrabach nó ar an tuarastal atá saothraithe aige
éan cosúil le corr réisc a bhfuil glór domhain aige
baile mór a bhfuil bardas aige
bun, foinse (bunús an chreidimh); rachmas (duine a bhfuil bunús aige); an chuid is mó de (tá bunús na hoibre déanta)
rud nó focail a deirtear; labhairt; guth (d'aithin mé a chaint); abairt, rá (tá cainteanna deasa aige); comhrá (dul chun cainte le duine); aitheasc; óráid (cé a thug an chaint aréir?); ráiteas (is é do chaint féin é); ráfla, iomrá (níl ann ach caint; caint san aer)
éan mór dubh agus glór grágach aige, préachán
duine a bhfuil céim ollscoile aige
oifigeach a scrúdaíonn ábhar clóite nó scannáin agus é de chumhacht aige a rá an bhfuil siad oiriúnach le scaoileadh i measc an phobail
ceann de dhá bhall ar an gceann a chloiseann; cumas éisteachta (tá cluas ghéar aige); rud ar dhéanamh cluaise (cluas pota, cluas cupa, cluas tobáin); imeall, ciumhais (i gcluas na coille)
cnag a bhualadh; leagan, síneadh (cnagadh le fiabhras é); sárú (tá na ceithre scór cnagtha aige); briseadh (cnámh a chnagadh); cogaint (úll a chnagadh)
brú nó meilt leis na fiacla; snoí (ag cogaint an chroí aige); slogadh (caint a chogaint)
ceart, cothrom (níl ceart ná cóir aige); cion nó sciar ceart (níor ith sé ach a chóir); freastal ceart (chuir sé cóir mhaith orm; cóir leighis a chur ar dhuine); bail cheart (tá gach ní i gcóir againn); feisteas nó fearas ceart (cóir oibre, cóir thaistil); gaoth fhabhrach (seoladh le cóir ghaoithe)
atá ina choir nó a bhfuil baint aige le coir (gníomh coiriúil)
oifigeach airm a bhfuil ceannas aige ar reisimint
fabhar, oibleagáid (comaoin a chur ar dhuine, bheith faoi chomaoin aige); cúiteamh i bhfabhar (i gcomaoin a ndearna sé dom); maisiú, feabhas (comaoin ar scéimh seod); tabhartas, ofráil (comaoin Aifrinn)
moladh nó cúnamh i bhfocail a thugtar do dhuine nuair nach bhfuil a fhios aige cad is ceart dó a dhéanamh (glac mo chomhairle); treoir, tionchar (fanacht ar chomhairle d'athar); gasra a thagann le chéile chun ceisteanna a phlé agus socruithe a dhéanamh (comhairle baile, comhairle cathrach)
leibhéal, ré (siúl ar an gcothrom, ar chothrom na talún); cóimhéid, comard (níl a chothrom den bhia aige); cóir, ceart (tabhair cothrom na Féinne dó); lámh uachtair (tá sé deacair cothrom a bhaint de)
béaloscailte; a bhfuil dúil dhiamhair i mbia nó i ndeoch aige
duine a bhfuil fiacha aige ort
(crích in abairtí áirithe) teorainn (críocha na tíre, na feirme); réigiún, limistéar (críoch Laighean); deireadh; críochnú (críoch an scéil); slacht (cuir críoch éigin ort féin; duine gan chrích); socrú saoil (tá iníon eile le cur i gcrích aige)
an ball cuasach sa chorp a oibríonn ar nós pumpa chun an fhuil a chur ag rith trí na cuislí; lár nó meán ruda ar bith (croí na ceiste); aigne, meon (croí bog; croí éadrom, croí na féile); spiorad, misneach (níl croí circe aige); grá (mo chroí thú!)
aghaidh, éadan (cúinse a thabhairt do rud); geáitse (bíonn mórán cúinsí ar siúl aige); leithscéal, coinníoll (ar aon chúinse; ghlac sé leis gan chúinse); cleas, beart glicis (fear cúinsí é sin)
caol (bealach cúng); gan mórán spáis (teach cúng; sciorta cúng); gan leithead, gan fairsinge (tuairimí cúnga; tá croí cúng aige)
gaiscíoch, laoch; an té a bhfuil gach iomaitheoir eile cloíte aige i gcluiche nó i mbabhta spóirt
cion, grá, bá (tá dáimh aige léi)
duine a mbeadh dhá chéile aige nó aici ag an am céanna
duine a bhfuil céim sa leigheas aige (dochtúir croí, súl); duine a bhfuil ardchéim ollscoile sa léann aige (dochtúir le litríocht)
duine a bhfuil scil san ealaín aige; cleasaí
ainmhí beag fiáin agus corp fada tanaí aige a mhaireann ar éin agus ar ainmhithe beaga fiáine eile
iarratas dian, iarraidh ruda mar cheart (d'éiligh sé go raibh an ceart aige); lorg (ag éileamh an chíosa); iarraidh, ráchairt (éileamh mór a bheith ar bhailéid; níl éileamh aige ar a chuid); gearán, cásamh (ag éileamh as aicíd; ag éileamh ar na páistí)
cluas a thabhairt do rud (éisteacht le fuaim na gaoithe); cumas cloisteála (tá éisteacht mhaith aige); bheith i do thost, do bhéal a dhúnadh (éist do bhéal)
duine eolach nó oilte; duine a bhfuil saineolas aige; treoraí; fear nó bean eolaíochta
finscéal agus ceacht morálta le teagasc aige
gníomh cineáltais; áis, gar (do dhuine); dea-thoil, dea-mhéin (tá Dia i bhfabhar aige)
duine a bhfuil coir thromchúiseach déanta aige
focal a chuireann béim ar an bhfocal a thagann roimhe agus a dhealaíonn ó rudaí eile é (é féin a rinne é; eadrainn féin atá sé; go deimhin féin); fiú amháin (mar sin féin; dá mbeadh bean féin aige)
duine a bhfuil feirm aige nó faoina láimh
ceist (ba é an chéad fhiafraí aige é); ceist a chur, fiosrú (ná fiafraigh díom); tuairisc (duine) a chur
