Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
rógaire
rogha
roghnachas
roghnú
roicéad
roide
roilleach
roimh
roimhe
roinn
roinnt
rois
roiseadh
roisín
róistín
roithleán
roll
rolla
rolladh
rollán
rollóir
rollú
rómánsach
roimh rfh ar aghaidh, os comhair, os coinne (cuir marc roimhe); chun cinn nó níos túisce in am nó i spás (romhat amach, an duine a bhí romham, tiomáin romhat iad; roimh a sé a chlog); i gcomhair (bí romham ag an stáisiún); trasna ar (ná bí ag teacht romham ar gach focal); (le heagla, áthas, olc etc.) (fáilte romhat; bhí eagla air roimpi) ► roimh ré roimhe sin, roimh an am atá i gceist
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
ball cinn lena mbraitheann feithid a bealach roimpi nó lena lorgann sí bia
tréimhse eaglasta roimh an Nollaig
mír chinnteachta roimh ainmfhocal san uatha (an fear, an bhean, an áit sin; an Bhóinn; an Spáinn; bean an fheirmeora, teach an tsagairt)
mír cheisteach roimh bhriathar (an dtagann faitíos ort? an ólfaidh sé é? an suífeá síos?)
gan a bheith aibí, leanbaí (duine anabaí); roimh am (breith, bás, anabaí)
i mbeith (tá an saol ann); beo (nuair a bhí m'athair ann); ar fáil (tá an t-earrach ann); sa láthair (bhíomar ann in am); san áireamh (bhíomar triúr ann); inmhe (nuair a tháinig ann dó); in áit nó go háit áirithe (bhí mé ann roimhe, tá mé ag dul ann)
an bhliain roimh an mbliain anuraidh
an oíche roimh an oíche aréir
an lá roimh an lá inné
fear a bhfuil clann aige; duine dár sinsear (ár n-aithreacha romhainn); seanóir (aithreacha na cathrach); sagart (an tAthair Ó Riain); Dia (an tAthair an Mac agus on Spiorad Naomh)
scaoilte; (le héadaí, etc.) tumtha in uisce roimh a níochán
fáscadh nó luí ar rud (cnaipe a bhrú; brúigh síos sa mhála é); sá romhat nó uait (brúigh isteach an doras); plód (brú mór daoine); mionú le meáchan nó le buillí (prátaí a bhrú); tathant (ag brú dí ar dhuine); srianadh (brúigh fút an fhearg)
féile roimh an gCarghas i dtíortha áirithe; aonach siamsa agus scléipe
roimh gach rud eile in áit, in am nó i gcéim (an chéad duine sa rang, an chéad uair eile)
an uimhir 4 roimh ainmfhocail
ní chan an leagan de cha roimh ghuta nó f a leanann guta é char an leagan de cha roimh an aimsir chaite
roimhe seo nó sin; eile, deireanach (an oíche cheana); cinnte (an bhfuil tart ort? Tá cheana)
leacht gan dath a d'úsáidtí roimhe seo leis an gcorp a bhodhrú i gcomhair obráide
amach roimh, os coinne (os comhair an tsaoil)
(le focal, sliocht etc.) a dtagann roimhe agus ina dhiaidh agus a thugann brí do
é a bheith d'aidhm agat (chuir sé roimhe é a fhoghlaim)
(roimh le) is dóigh le (dar liom nach é an ceart é)
(ag fáiltiú roimh dhuine) (dé do bheatha)
an uimhir 2 roimh ainmfhocail (dhá cheann, dhá lá dhéag)
mír a chuirtear roimh fhocal chun contrárthacht bhrí an fhocail sin a léiriú (dí-adhlacadh, díchuimhne)
gan glacadh le rud (ná diúltaigh é); a rá nach mbeidh baint ná páirt agat le rud nó duine; droim láimhe a thabhairt le rud (diúltú don diabhal); lagú (tá an ghrian ag diúltú); seachaint, druidim siar (tá siad ag diúltú romhainn)
easpa fáilte roimh dhuine nó rud; drogall, dochma
doicheall a theacht ar dhuine (roimh rud)
brath romhat leis na lámha, gliúmáil
tor deilgneach a dtagann bláth bán roimh an duilliúr air chomh maith le hairní; cuma cholgach; drogall
púitse i mbrollach éin a stórálann sé an bia ann roimh a dhíleá; log, poll
mothú nó léiriú áthais roimh dhuine (chuir sé fáilte roimhe); focal nó beannú áthais
fáilte a chur (roimh dhuine), searmanas fáiltithe
fear a bhíonn ag imeacht roimhe ó áit go háit
focal a chuireann béim ar an bhfocal a thagann roimhe agus a dhealaíonn ó rudaí eile é (é féin a rinne é; eadrainn féin atá sé; go deimhin féin); fiú amháin (mar sin féin; dá mbeadh bean féin aige)
breith anabaí; milleadh gine roimh a ham
duine de chine fáin a shíolraigh ar dtús ón India agus a bhíonn ag siúl rompu i gcónaí
gliúcaíocht; póirseáil romhat sa dorchadas
sceimhle roimh uisce; confadh
duine baineann clainne; cailín, bean óg (a iníon ó!)(le ceannlitir mhór) foirm aithisc nó teideal cúirtéise roimh ainm mná nach bhfuil pósta (Is í seo Iníon Uí Bhriain)
an lá roimh inniu; an t-am atá caite (is mó idir inné agus inniu)
fáilteach fial (roimh dhaoine)
ábhar leabhair nó cáipéis lámhscríofa (gan chlóbhualadh); cóip de leabhar i scríbhinn nó i gclóscríbhinn (roimh a chlóbhualadh)
ar thóir, ag leanúint (ar lorg eolais, ar lorg a dhaoine roimhe)
mear, tapa (chomh luath le giorria); in am nó roimh am (bhí sé ann go luath); moch (éirí go luath ar maidin)
cur de ghlanmheabhair; cuimhneamh ar; cur i gcuimhne; smaoineamh go domhain; brath, mothú (ag meabhrú a shlí roimhe)
mír chinnteachta roimh ainmfhocal san iolra nó roimh ainmfhocal baininscneach sa ghinideach uatha (na daoine, na háiteanna; gúna na mná, ag lasadh na tine)
ach (cad a bheadh romham ná asal, cé a bheadh ann ná Seán)
mír cheisteach dhiúltach roimh bhriathar (nach bhfeiceann tú féin é? nach bhfuil do dhóthain agat?) nó ag tabhairt ordú (nach suífeá)
focal roimh bhriathar chun an diúltach a léiriú (an té nach bhfuil ciall aige; rún nach sceithfinn)
