Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
scáthshúilí
scáthú
sceabha
sceach
sceachóir
scead
sceadamán
scéal
scéala
scéalach
scéalaí
scéalaíocht
sceall
sceallán
sceallóg
scealp
scealpadh
scealpóg
scéaltóir
sceamh
sceanach
sceanadh
sceanadóir
scéal fir1 cuntas stairiúil (scéal na hÉireann, mo bheatha); eachtra (scéal grinn); cuntas nó cur síos ar rud a tharla (scéal tubaisteach); nuacht (an bhfuil aon scéal nua agat?); cúrsa, cás (seo mar atá an scéal; sin scéal eile); cúis mhilleáin (maith an scéal thú)
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
giota breise thiar le rud (mar scéal, leabhar etc.)
ainmhí sna scéalta cosúil le capall agus adharc dhíreach ar a éadan
bata crúcáin mar a bhíodh ag aoirí caorach sna scéalta, nó mar a bhíonn ag easpag mar chomhartha gur aoire spioradálta é; lúibín gruaige
bandia cogaidh sna scéalta; neach scanrúil; bultúr
amhrán nó dán simplí a bhfuil scéal ann
an pháirt is ísle de rud (ó bhun go barr); stumpa (bun coinnle); deireadh (bun cúrsa); foinse (bun scéil); aird (bun na gaoithe); lorg (bun ruda a chur); caipiteal nó suim le a bheith ag cur leis (bun agus biseach airgid)
tréithe uile duine a dhéanann duine ar leith de; pearsa i ndráma nó i scéal; duine corr nó aisteach, duine ann féin ar fad
cúis (cás dlí, cúirte); drochdhóigh (sa chás ina bhfuil sé); scéal (is bocht an cás é); ábhar imní (ní hé sin is cás liom; i gcás idir dhá chomhairle)
a dhéanann coscairt (buille, scéal coscrach); buaiteach
(crích in abairtí áirithe) teorainn (críocha na tíre, na feirme); réigiún, limistéar (críoch Laighean); deireadh; críochnú (críoch an scéil); slacht (cuir críoch éigin ort féin; duine gan chrích); socrú saoil (tá iníon eile le cur i gcrích aige)
an chuid laistiar de radharc nó de phictiúr, de scéal nó de chúrsa ar bith
córach, deadhéanta; déanta suas (scéal cumtha)
síneadh amach, nochtadh (do theanga a chur amach); díbirt (cuir amach as an teach iad); lainseáil (bád a chur amach); fógairt (ná cuir amach an scéal sin orm); doirteadh amach (cuir amach an tae); tomhas, freagairt (cuir amach seo dom); aiseag, caitheamh amach
mar iol sonraí a bhaineann le duine (tá mo dhála féin ort); maidir le (dála an scéil)
cinntiú, dearbhú (dheimhnigh sé an scéal dom; cóip dheimhnithe); teastas
críoch (tá deireadh leis an scéal); an chuid dheireanach; an chuid is faide siar (deireadh báid, deireadh cairte); clabhsúr (tá deireadh déanta, ite); tóin duine nó ainmhí
scéal a bheatha á scríobh ag an duine féin
tar éis a dhó, loiscthe; seargtha, críon (seanduine dóite); dian, géar (is dóite an scéal é); tuirseach, bailithe (bheith dóite de rud)
an-fhada síos nó isteach (domhain i bhfarraige, sa sliabh); isteach go maith (dul go domhain i scéal); go bunrúta (staidéar, eolas, domhain); siar nó mall (domhain san oíche); deacair a léamh nó a dhéanamh amach (is domhain an duine é)
scéal a léirítear ar stáitse
dreas ceoil nó litríochta, píosa cumadóireachta; aiste, dán, amhrán, scéal
gluaiseacht (dul abhaile, anonn is anall); imeacht (cá ndeachaigh sé? rachaimid amach an sliabh); sroicheadh (bhí an t-uisce ag dul go glúine orm); rith (conas tá an scéal ag dul? seo mar a théann an chéad véarsa); cosaint (chuaigh sé pingin mhaith airgid); gabháil, tosú (dul a chodladh, ag léamh); a éirí le (chuaigh agam é a dhéanamh); léamh, tuiscint (is deacair dul amach ar an bhfear sin); teacht (chuaigh feabhas air); titim (ormsa a chuaigh an costas, an milleán); seasamh (is gearr le dul orainn é); teip, múchadh (tá sí ag dul as go mór; tá an lampa ag dul as; chuaigh díom é a dhéanamh); bheith dlite (bhí an méid sin ag dul dó); réiteach le (chuaigh an t-athrú bia go maith dó); imeacht as (dul faoi na gréine); luí isteach le (chuaigh sé sna saighdiúirí); athrú (ag dul i léig, in olcas; ag dul ó mhaith; dul le buile) le cosúlacht nó réiteach (lena máthair a chuaigh sí; ní théann an dá dhath le chéile; téann an deoch síos go maith leis); ceiliúradh, loiceadh (ná téigh siar ar d'fhocal; dul ar gcúl); briseadh, sárú (dul thar fóir; ní rachadh sé thar a fhocal; níl aon dul thairis); polladh (chuaigh an fuacht tríom); caitheamh (ag dul trí airgead); seans (níl aon dul aige air); leagan (dul cainte); bail (ar an dul ina raibh sé); am, ócáid (den dul seo; ar an gcéad dul síos)
turas fiontair nó fionnachtana; cúrsa nó teagmhas gan choinne, tarlú iontach; scéal eachtrúil, rabhcán beag, scéal gaisce nó iontais
insint, cur síos, tabhairt amach scéil
turasóireacht, taisteal; scéalta, eachtraí
seachas sin (rud éigin eile); an dara ceann de dhá cheann (an bhróg eile); breise (faigh ceann eile); difriúil (scéal eile é sin)
raon, scóip, cúrsa (éirim scéil, éirim a chuid cainte); claonadh (leanadh sé dá éirim); tuiscint, clisteacht, meabhair (éirim an cheoil, éirim aigne)
achar ama nó spáis nó slí; síneadh (fad a bhaint as scéal); raon (fad m'urchair; fad mo radhairc uaim)
go léir, go hiomlán; ó cheann go ceann (teach deich slata ar fad); amach is amach (scéal eile ar fad)
fios scéil, tuairisc, eolas; insint; lorg eolais
fabhal, finscéal, scéal a bhfuil brí eile ceilte ann
éadach a dhéanamh ar sheol trí shnáitheanna a chur trasna thar a chéile; (le scéal etc.) cumadh, cur le chéile
duine a insíonn scéalta fiannaíochta
scéalta nó laoithe faoi na Fianna; seanchaíocht, finscéalaíocht
scéal atá cumtha; leabhair faoi dhaoine agus chúrsaí nach bhfuil fíor dáiríre, cumadóireacht
scéal cumtha nó rómánsach, fabhal; ficsean, scéal ficsin
éirí fuar nó a dhéanamh fuar; faoiseamh (ó phian etc.); dul in éag (lig don scéal fuarú; fuarú ceana); caitheamh (ag fuarú na haimsire)
géagach, ladhrach; bórach; casta (scéal gabhlánach)
contúirteach, uafásach; áibhéalach (scéal gáifeach); gairéadach, taibhseach (éadach gáifeach)
mígheanasach, gránna, salach (duine, scéal gáirsiúil)
ar dhath an tsneachta nó an aoil; ar dhath an airgid; cosúil le solas an lae nó na gréine; glan, sona; áthasach, geanúil (anam geal, gáire geal, a ghrá geal, is geal an scéal liom é)
dráma Nollag do pháistí bunaithe ar scéal sí le damhsa agus amhráin agus áilteoireacht
scéal scríofa a bhfuil lántéama ann ach atá gairid le taobh úrscéil
lámh (lán mo ghlaice); lán láimhe nó doirn, beagán (de rud) (glac leabhar, scéalta); gabhal (glac crainn); gabhdán (glac saighead)
páipéar pictiúr lán de líníochtaí a insíonn scéalta grinn nó eachtraíochta
páiste a fhágtar nó a thógtar (sna scéalta sí); breoiteachán; duine nó rud gan mhaith
gaisce (scéalta laochais); mórtas, maíomh gaisce
neamhbhlasta (deoch, blas, leamh); neamhspéisiúil, neamhanamúil (saol, scéal leamh); bog, amaideach
oscailt bheag ar scéal le leathfhocal; nod, spléachadh; gaoth an fhocail
biseach a chur dhuine breoite; rud, scéal etc., a chur ina cheart (leigheasfaidh sé sin do chás); ealaín an dochtúra (lucht leighis); cóir feabhsaithe (leigheas ar chasacht); cúiteamh (leigheas ar dhíobháil); cumhacht leighis (tá leigheas sa rud sin, tá leigheas ag Brian); smacht, neart (tá sé crosta ach níl aon leigheas aige air)
