Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
bósan
bosca
boschrann
boslach
both
bothán
bothántaíocht
bóthar
botún
brá
brabach
brabús
brac
bráca
brácáil
brach
brách
brachadh
brachán
brachlainn
brácúil
bradach
bradán
bóthar fir1 bealach réidh crua a ngluaiseann feithiclí air ó áit go háit ► bóthar iarainn bóthar a bhfuil ráillí air a ritheann traenacha orthu
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
i vásta, millte, ó mhaith (rud a chur amú ar dhuine); ar seachrán ón mbóthar ceart (dul amú)
meascán tarrúil chun barr mín crua a chur ar bhóithre agus ar chosáin
bóthar siúlóide cois cuain
bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis)
fo-charbad traenach a chasann ar maighdeog; tralaí bóthair iarainn
duine a bhíonn ag siúl an bhóthair, fear siúil, fánaí
bóthar beag faoin tuath
cur ina cheart, leasú (locht a cheartú); cur ar an mbóthar ceart, cur múineadh ar (páistí a cheartú); deasú, díriú
cloch ar thaobh bóthair a thugann an t-achar ina mhílte go dtí áit
beart earraí le seachadadh de bhóthar, d'aer, d'fharraige etc.
imeall, ciumhais nó taobh (colbha leapa, colbha bóthair, colbha cuain)
casadh (cor i mbóthar, i rópa, cor a bhaint as giorria); corraí (gan chor); babhta (cor iomrascála); caitheamh amach (cor lín); cás (cora crua an tsaoil, cad is cor dó?); camhrú (tá cor sa bhainne, san fheoil); (le ceol, rince) ríl (cor ochtair, cor na sióg); ord (as cor)
casadh (chor sé a cheann; coradh ar clé); cor (coradh i mbóthar, coradh in abhainn)
an áit a gcrosann dhá bhóthar a chéile, crosbhóthar
coirnéal, clúid; coradh (cúinne bóthair)
bóthar nó rud mar é thar abhainn nó thar bhóthar eile; stáitse an chaptaein ar long; an chuid chnámhach den tsrón
an taobh thiar den chorp; cúl ruda (droim láimhe, coise; droim cathaoireach); barr nó mullach (droim na cruinne, droim bóthair, droim sléibhe); tonn
droim beag i lár bóthair nó deic loinge
seasamh suas (ó bheith sínte nó suite); teacht as an leaba; teacht aníos (éirí gréine); ardú (gaoth ag éirí); ard (éirí i mbóthar)
titim i dtalamh nó i mbóthar, ísleán; dronn (ar dhuine, ainmhí)
le linn, i rith (ar feadh an lae); ar fhad, ar fud (ar feadh an bhóthair, ar feadh na tíre); chomh fada le (ar feadh m'eolais nó mo chuimhne)
scéala bolscaireachta a dhéantar nó a thaispeántar go poiblí (fógra cruinnithe); rabhadh (fógraí bóthair); comhartha, clár nó póstaer nó a leithéid a mbeadh eolas scríofa air (fógra siopa; clár fógraí)
píopa ar theach nó clais ar thaobh bóthair a thógann an t-uisce chun siúil
éadach fite; rolla éadaigh, rudaí fite nó casta; achrann (gréasán snátha); líonra (gréasán bóithre)
imeall féarach bóthair
bóthar iarainn
duine i bhfeighil innill nó a dhéanann innill; duine a phleanálann agus a thógann dambaí, bóithre, iarnróid agus droichid
taobh nó cliathán amháin, leathimeall (ar leataobh an bhóthair); leathchliathán, claonadh (tá leataobh air ag siúl); áit pháirceála ar thaobh príomhbhóthair
achar maith idir a dhá thaobh (bóthar leathan); fairsing (eolas leathan); tiubh, ramhar (caint leathan)
fáinne nó rud ar dhéanamh fáinne; (lúb i slabhra, cleas na lúibe; lúb ghruaige); cor, casadh (lúb abhann, lúb i mbóthar); cúinne, cúil, ciorcal (i lúb an ghleanna, na coille); líon, mogall lín (iasc i lúb, i lúba an diabhail); cor cniotála (lúb ar deiseal); crúca pota, corcáin; cor, cleas (is iomaí cor is lúb ann); haspa
truncáil de chlocha mionaithe ar bhóthar
bóthar dúbailte do mhearthrácht agus gan aon chrosbhóithre ar a leibhéal féin air
bóthar; leaba ancaire
lán de bhóithre; tugtha don bhóithreoireacht
fánaí; treoraí bóthair
slis mhiotail nó rollairí faoi bhonn bróige chun sleamhnú gan dua ar leac oighir nó ar bhóthar
bóthar a sheachnaíonn áit ghnóthach
sin, ag tagairt do rud atá tamall ó láimh (an gcluin tú siúd?; seo is siúd; é siúd a dúirt é); seo (siúd leo síos an bóthar)
bealach, bóthar (ag siúl na slí; ar mo shlí abhaile) treo (tar an tslí seo); turas (is fada an tslí é); spás (níl slí san áit dóibh); modh, dóigh (slí bheatha; ar shlí, ar aon slí); eagar ceart (slí a chur ar shábh)
seó bóthair a mbíonn gleacaithe, fir ghrinn, aisteoirí, ainmhithe etc., páirteach ann (istigh i bpuball mór cruinn a bhíonn sé go minic); spórt, greann (bhí lá sorcais againn)
bóthar (níos leithne ná lána) agus tithe ar thaobh amháin nó ar an dá thaobh de; lantán taobh amuigh de theach
eolas bailithe agus leagtha amach in ord agus in eagar i bhfoirm figiúirí (mar shampla, staitisticí daonáirimh, táirgíochta, trádála, tionóiscí bóthair)
seal, spás aimsire (tamall den lá; tamall comhrá); iasacht ghearr (tabhair tamall den leabhar dom); fad (tamall ó bhaile; tamall den bhóthar)
cliathán amháin de rud (taobh bosca, carraige; ó thaobh go taobh an tí); ciumhais, bruach (le taobh na habhann, ar thaobh an bhóthair); páirt, cuid (an taobh istigh, amuigh); cliathán, slios (mo thaobh deas, sínte ar mo thaobh); treo (an taobh theas, taobh na láimhe deise); ceantar (taobh tíre); foireann, dream, cúis (an taobh a chaill an báire); sliocht (lean sé taobh a athar); muinín, iontaoibh (ná tabhair taobh le mionnaí móra)
paiste (ar thaobh bróige, ar shúil, ar bhóthar etc.)
droichead fada a iompraíonn bóthar nó iarnród thar ghleann
dromchla bóthair déanta de chlocha beaga briste agus tarra
i dtreo an tuaiscirt (ag dul ó thuaidh, an bóthar ó thuaidh)
bealach nó bóthar ardaithe
croí bóthair a phacáil le clocha; plódú, pacáil (truncáilte le daoine, le troscán)
