SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
cloch luachmhar a dhéantar as grianchloch
cloch luachmhar chorcairghorm
púdar geal a dhéanann cloch aoil dhóite agus a ndéantar moirtéal nó suimint as, nó a úsáidtear in uisce chun ballaí a ghealadh
cloch, carraig (chomh marbh le hart)
rud a thochailt as an talamh nó a ghearradh nó a tharraingt den áit a bhfásann sé (clocha, féar, bláthanna a bhaint); rud a scaoileadh as a ionad nó as a ghreim (fuil, glas, a bhaint; duine a bhaint dá chosa); buachan
struchtúr cloch nó brící nó ábhair eile ar nós éadan tí nó taobh seomra nó fál thart ar gharraí
leac chloiche agus cabha fúithi istigh
suíochán fada adhmaid; bord oibre (binse siúinéara); suíochán breithimh i gcúirt dlí; bruach (móna); seilf (chloiche)
meall mór adhmaid nó cloiche nó miotail, ceap
éirí bog; a dhéanamh bog; a chorraí nó a scaoileadh beagán (cloch a bhogadh, snaidhm a bhogadh)
talamh atá breac le clocha
cloch chrua ar féidir spréacha a bhaint aisti le píosa de chruach
an ceann is fearr i gcomórtas nó in iarracht (bua a fháil); tabharthas ó Dhia (bua cainte, bua ceoil); maitheas, fiúntas (bua dá bhfuil ag an léann); cáilíocht ar leith (cloch bhua)
leacóg chloiche a chaitear ar sprioc (ag imirt caidhtí); stiall mhaith ramhar (caidhte aráin)
áit a mbaintear clocha nó gairbhéal
teach mór daingean faoi bhallaí láidre cloiche agus thúir; pálás tí, cúirt
ceolaire beag éin (caislín aitinn, caislín cloch)
bheith gléasta i (éadach, bróga, a chaitheamh); ithe, slogadh (bia, deoch, cógas, a chaitheamh); úsáid (snaois, tobac, a chaitheamh); diomailt, ídiú (ag caitheamh airgid, na haimsire); teilgean, radadh (cloch, dorú, a chaitheamh); scoitheadh, gearradh (léim a chaitheamh, cúinne a chaitheamh); druidim (ag caitheamh ó thuaidh); iallach (cé a chuirfidh an caitheamh orm?); briathar cúnta, á úsáid le briathra eile le riachtanas nó dualgas a léiriú (caithfimid a bheith sa bhaile faoin oíche; caithfear an t-airgead a fháil ar ais)
cruach rudaí i mullach a chéile mar a bheadh clocha nó cré; moll, cnap, cúil
cloch mhór; cloch thalún nó farraige
uirlis chun tairní a thiomáint nó chun rudaí crua mar mhiotal nó mar chlocha a bhualadh lena snoí nó lena mbriseadh
stumpa nó bloc adhmaid, cloiche etc.; stoc (tá sé ina cheap magaidh acu); múnla gréasaí chun bróga a dhéanamh nó a dheisiú; mol rotha; bloc (ceap tithe, ceap oifigí); leaba (ceap plandaí)
ord beag, casúr le clocha a chóiriú
titim ghearr fearthainne nó sneachta; radadh, crústach (cith cloch, cith piléar)
glór nó trup mar a dhéanfadh báisteach, cith cloch, etc.; gleadhradh
balla cré nó cloch thart ar ghort
seanbhothán cloch ar dhéanamh coirceoige; clocha cora
an ré i stair an duine nuair ba as cloch a dhéantaí airm agus uirlisí
buille grod glórach; glór cosúil leis sin; cnap (cnag adhmaid, cloiche)
ailp nó moll gan chruth (cnap cloiche); carn, cúil (cnap gainimh, cnap airgid; cnap scamall); cnag, buille
rud maith mór dá chineál; rud mór garbh (cnapán cloiche, práta, uibhe)
na clocha a bhaint as ainmhí fireann
an tsraith dheireanach cloch ar bharr balla
damba nó ciseach chloch trasna abhann
pointe; cúinne, ciumhais (corr tábla; cloch ar a corr)
rud mór dá chineál (cránaí fir, cránaí cloiche, cránaí bréige)
gabhlóg adhmaid agus sreang leaistice as gach beann de chun clocha beaga a chaitheamh leis
ar nós cloiche nó iarainn, gan a bheith bog; deacair, doiligh (ceist chrua); dian (rás crua); dlúth (snaidhm chrua); láidir (buille crua); anacair, anróiteach (saol crua, aimsir chrua); dúr (croí crua); cruinn, gortach (crua faoi airgead); doscúch, righin (gasúr caol crua)
an craiceann crua ar chíste, screamh; brat crua (crústa seaca); caitheamh, buille (crústa de chloch, de dhorn)
fíor duine nó ainmhí agus í déanta amach as cloch nó adhmad nó miotal
deich nduine; deich gcloch den phaidrín nó na paidreacha a deirtear orthu
cloch gheal luachmhar atá an-chrua ar fad, foirm de chriostail charbóin
cineál crua cloiche ar féidir spréacha a bhaint aisti go héasca le smut de chruach
fás nó caonach cloch a d'úsáidtí chun dathaithe