Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
beagnach
beagní
beagóinia
beaguchtach
beaignit
beairic
béal
bealach
bealadh
bealaíocht
béalaithris
béalastán
béalbhach
béalchrábhadh
béalmhír
béalóg
béaloideas
béalscaoilte
bealú
bean
beangán
beangú
beann
bealach fir1 bóthar nó slí; cúrsa le leanúint (bealach aeir, ar bhealach do leasa); áit le dul tríd (bealach isteach); treo (tar an bealach seo); fad slí (i rith an bhealaigh); dóigh, modh (tá a bhealach féin leis) ► Bealach na Bó Finne an banda solasmhar réaltaí a shíneann trasna na spéire os ár gcionn
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
ball cinn lena mbraitheann feithid a bealach roimpi nó lena lorgann sí bia
bealach gairid chun áite, cóngar
tréith ar leith; bealach, dóigh; staid; ord; patrún, scéim; cur síos nó cuntas scríofa ar ábhar éigin
turas; bealach timpeall; turas as bealach
as bealach, iargúlta, ionadach
an oscailt sa cheann trína nglactar isteach bia agus deoch agus trína ndéantar glórtha; oscailt nó bealach isteach (béal mála, béal uaimhe, béal gleanna); caolas farraige (béal Árann); imeall nó faobhar (béal cupa, béal scine); duine a dhéanfadh caint de shórt áirithe (is tú béal na céille)
bealach réidh crua a ngluaiseann feithiclí air ó áit go háit
bealach uisce gearrtha sa talamh mar chúrsa taistil do bháid nó mar áis uiscithe don talamh ar gach taobh de
slí, bealach (cén chaoi a ndéanfaidh mé é?); deis, seans (dá bhfaighinn caoi air); bail, riocht (cén chaoi a bhfuil tú? cuir caoi air sin dom)
stumpa mór crainn; carraig mhór; ardán crochta; bac i mbealach
cosúil le chéile ar gach bealach
bac i mbealach duine
staidéar ar na bealaí ina bhfásann agus a maireann ainmhithe agus plandaí
bealach cúng siúil do choisithe, rian; slí, bealach (as mo chosán leat)
cur ar chrainn, bealach le hairgead nó duaiseanna a roinnt ar bhonn seansanna
bealach le heolas a chur ar fáil; teagmháil le daoine trí chaint nó scríobh
caol (bealach cúng); gan mórán spáis (teach cúng; sciorta cúng); gan leithead, gan fairsinge (tuairimí cúnga; tá croí cúng aige)
leagan síolta sa talamh (coirce a chur); saothrú talún (gort a chur); leagan rudaí ina n-áit (cur tuí, cur gaistí; cuir ansin é); lorg (eolas, tuairisc, a chur); caitheamh (chuir sé míle ó bhaile é; chuir sé a shaol go hainnis); seoladh chun bealaigh (teachtaire, litir, a chur; cuir abhaile é); sileadh, doirteadh (ag cur fearthainne; allas, fuil, a chur); sceitheadh (na crainn ag cur an duilliúir)
an bealach nó an treo ina ngluaiseann rud, turas timpeall (cúrsa na gréine; tá a chúrsa rite); raon, réimse (cúrsa scoile, cúrsa staidéir); rud, ní (cúrsaí an tsaoil, cúrsaí airgid); cúis, cás (ní cúrsaí magaidh é); ócáid, uair (bhí mé ann cúrsa)
féachaint, amharc; fadbhreathnaitheacht; aigne, an bealach ina mbreathnaíonn duine ar rud
slí nó bealach le rud a dhéanamh; bail (tá dóigh mhaith air)
tógáil duine nó ruda chun bealaigh le fórsa; (bean a fhuadach; d'fhuadaigh an stoirm é); creach
bealach nó gotha siúil; geáitse (tá a ghéataí féin aige)
úsáid na nguaillí chun duine a chur as do bhealach
áit i bhfad siar nó as bealach; áit aistreánach
ar an iargúil, cúlánta, as bealach; uafásach fiáin (aimsir iargúlta; gníomh, toirt, iargúlta)
gan bheith díreach nó i líne dhíreach, timpeallach (bealach indíreach chun áite)
bealach le magadh a dhéanamh faoi dhuine trí mhalairt a bhfuil i gceist agat a rá leis (ar nós, tá féirín agat!)
bád a chur ar snámh; aon rud a chur ar a bhealach
Bealach na Bó Finne
bealach pras chun caint a scríobh le poncanna agus le stríoca a léiríonn na fuaimeanna éagsúla
bealach nó dóigh le rud a dhéanamh (modh oibre); iompar ceart (modh agus múineadh); urraim (modh don aois); measarthacht (dul thar modh le rud) (sa ghramadach) gné den bhriathar a léiríonn cé acu ráiteas, ordú, guí, etc. atá i gceist (modh táscach, ordaitheach)
gnás; béas; bealach, slí (nósanna na tíre, na háite)
bealach gabhála; cead scríofa (pas fillte); cead imeachta (bíodh do phas agat anois); cead taistil thar lear ón Rialtas; giota beag, beagán (pas déanach, pas beag fuar); caighdeán faoi bhun onóracha i scrúduithe
bealach gabhála; taisteal thar lear; airgead taistil; póirse, dorchla
bealach, conair; réimse (raon radhairc, cluas)
bealach; cúrsa, turas
cur nó imeacht faoi sheol; fágáil calaidh; cur chun bealaigh (litir a sheoladh chuig duine); stiúradh, treorú (ag seoladh na mbó; cad a sheol anseo é?); rith, imeacht, cúrsa (chuir sé seoladh faoin scéal); ainm nó uimhir tí, sráide, baile etc. a bhfuil cónaí ar dhuine ann (m'áinm is mo sheoladh); cur i láthair an phobail (leabhar a sheoladh)
ag tagairt do rud atá luaite cheana; ar leith nó tamall as bealach (ná habair sin; sin mar a bhíonn; ina dhiaidh sin; é sin, an duine sin); ag tagairt d'am áirithe atá thart (roimhe sin, as sin amach); i gcomparáid (níl sé chomh daor sin)
bealach, bóthar (ag siúl na slí; ar mo shlí abhaile) treo (tar an tslí seo); turas (is fada an tslí é); spás (níl slí san áit dóibh); modh, dóigh (slí bheatha; ar shlí, ar aon slí); eagar ceart (slí a chur ar shábh)
ar bhealach, i riocht (go)(gníomh atá ar shlí a dhéanta)
déanamh, déantús, cruth; tógáil, an bealach ina bhfuil rud curtha le chéile
tairiscint le feiceáil (taispeáin do chártaí dom); léiriú (taispeáin an bealach dó; misneach a thaispeáint); nochtadh, foilsiú (thaispeáin an taibhse é féin dúinn); tabhairt, síneadh chuig (taispeáin do lámh)
druidim nó déanamh ar an áit seo; gabháil, gluaiseacht (tar an bealach seo; an dtiocfaidh tú linn?); sroicheadh, tarlú (tá an samhradh tagtha; tháinig a lá; teacht ar nead; tiocfar ort fós); foilsiú, nochtadh, fás (tháinig an síol; tháinig an leabhar amach; bhí na deora ag teacht); téarnamh (bádh eisean is tháinig mise); fás, forbairt (tháinig trua agam dó; tá an bláth ag teacht air; tháinig misneach dom); aontú (ní thagaim leat ann sin); bheith in ann (ní thig liom é a dhéanamh); sárú (ní ag teacht romhat é); trácht, lua (ós ag teacht thairis sin duit)
an bealach ina gcuirtear obair oilte i bhfeidhm; scil theicniúil, fios ceardaíochta
bealach nó bóthar ardaithe
imeacht, taisteal; turas, aistear (i dtrácht an bhealaigh dom); gnáthú (áit a bhfuil trácht mór air); gluaiseacht daoine, feithiclí, loingis etc., ar bhealaí taistil poiblí; na daoine, feithiclí etc. a thaistealaíonn amhlaidh; trádáil earraí etc. (bád tráchta)
bealach, aird (ghabh sé an treo seo; d'fhéach sé sa treo eile; dul i dtreo na farraige)
spórt ina ndéanann daoine iarracht ar a mbealach a dhéanamh in áit achrannach le mapa agus compás
fios bealaigh nó slí, díriú (faoi threoir an mhúinteora; ag imeacht gan treoir); gléas tomhais (treoir luais); gluaiseacht (níl treoir ná tapa ann)
